Tarihler 12 Eylül 1980’i gösterdiğinde, Türkiye demokrasisine darbe vuracak plan, sabaha karşı uygulandı. Ülke darbe ile uyandı. Türkiye demokrasi tarihine kara leke olarak geçen 12 Eylül 1980 darbesinin üzerinden 43 yıl geçti. Darbenin bıraktığı acılar ilk günkü gibi hafızalarda duruyor.
Darbede o dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan darbeci Milli Güvenlik Konseyi, bütün yetkileri kendilerinde topladılar. Anayasa ortadan kaldırıldı. Meclis lağvedildi. Sıkı yönetim ilan edildi. Ardından sivil toplum örgütleri, sendikalar, dernekler vakıflar hedef alındı. O dönemin siyasi partileri kapatıldı. Siyasi parti liderleri sürgüne gönderildi. Siyasi yasaklar getirildi. Darbeciler, idam kararlarına da imza attılar.
17 yaşındaki Erdal Eren idam edildi. O dönemden günümüze hafızalarda Kenan Evren’in söylediği “Asmayalım da besleyelim mi?” sözü kaldı. Hukuk askıya alındı, 50 kişi hakkında idam kararı yerine getirildi. 14 bin kişi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı, 30 bin kişi ise ‘sakıncalı’ olduğu iddiasıyla işinden edildi.
Kültür ve sanat hayatı da darbelerden nasibini aldı. 12 Eylül’de, yaklaşık bin film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı. Darbecilerin belirlediği danışma meclisinin hazırladığı anayasa, 1982’de güdümlü referandumla yüzde 92’lik evet oyu aldı. Evren ve diğer darbeciler, darbe anayasasına dahil ettikleri geçici 15. madde ile ömür boyu dokunulmazlık hakkı alarak olası bir yargılanmaya karşı önlem aldılar. Yaşanan süreçte Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanamayacağına dair geçici 15. madde, 12 Eylül 2010’daki referandumla anayasadan çıkarıldı. Darbecilerin yargılanmasının önü açıldı. Referandumun ardından darbeciler ve onların talimatlarını uygulayanlar hakkında suç duyurusunda bulunuldu. O dönem hayatta olan Milli Güvenlik Konsey üyelerinden Kenan Evren ile Tahsin Şahinkaya hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma açıldı. Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince kabul edilen soruşturma ile darbeciler, ‘Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın tamamını veya bir kısmını değiştirmeye veya ortadan kaldırmaya ve anayasa ile teşekkül etmiş olan Türkiye Büyük Millet Meclisini ortadan kaldırmaya veya görevini yapmasına engel olmaya cebren teşebbüs etmek’ ile suçlandı.
Ardından Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi yasayla kapatılınca dosya Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine devredildi. Mahkeme, 18 Haziran 2014’te Evren ve Şahinkaya’yı, 1979’da verdikleri muhtırayla anayasa ve TBMM’yi ortadan kaldırmaya ve görevini yapmasını engellemeye teşebbüs, 1980’deki darbeyle de anayasayı tağyir, tebdil veya ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM’yi ıskat ve cebren men suçunu işledikleri gerekçesiyle ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırdı. Mahkeme, takdiri indirimle bu cezayı müebbet hapse çevirdi, ayrıca 2 darbecinin rütbelerinin sökülmesine karar verildi. Hükmün ardından sanık avukatları, kararı temyiz etti. Dosya Yargıtay’dayken Evren 10 Mayıs 2015’te 98 yaşında, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015’te 90 yaşında öldü. Yargıtay 16. Ceza Dairesi temyiz incelemesinde, sanıkların ölümleri nedeniyle davanın düşürülmesine karar verdi. Böylece son darbe de son buldu.
Son Söz: Her zaman çözüm demokraside.