Ortez kullanımında elbette zorlukları vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir; diz eklemi alt ekstremitede uyluk ve alt bacağın arasında yer alması ve alt ekstremitelerin distale (uca) doğru incelmesi nedeniyle diz eklemine ortez uygulanması önemli süspansiyon sorunları yaratmaktadır. Diz eklemine etki etmekte olan quadriceps, hamstring gibi güçlü kaslar, alt bacağın ve ayağın ortaya çıkardığı momentler, vücut ağırlığı, kalça eklemi ve pelvis tarafından üretilen momentler eklemin ortezlenmesinde kullanılan materyallerin seçimini önemli kılmaktadır. Diz ekleminde hareketlerle birlikte kayma, yuvarlanma ve rotasyonel hareketler birlikte olur ve ortezlerde kullanılan basit eklem mekanizmalarının bu hareketleri taklit edebilmesi mümkün değildir. Bu nedenlerle kullanımda zorluk yaşamak doğaldır.
Diz ekleminde sık görülen disfonfsiyon ve patolojilerde kullanılan ortezler şöyle sıralanabilir; Osteoartritte Kullanılan Diz Ortezleri; osteoartrit ağrı, eklem hareket açıklığında azalma gibi semptomları olan, çeşitli deformitelere yol açan ve günlük yaşam aktivitelerini negatif etkileyen dejeneratif bir eklem hastalığıdır. Diz osteoartriti olan hastalarda, eklem kıkırdağında ve kollajen liflerde dejenerasyon görülür. Sağlıklı bireylerde duruş fazı boyunca dizdeki yüklenme yaklaşık olarak medial(iç yan) tarafta %62, lateral( dış yan) tarafta %38 olarak belirtilirken, OA olan bireylerde medial tarafta yüklenme %100’e kadar çıkabilir. Fizyoterapi, farmakolojik tedavi, ortezler, cerrahi yaklaşımlar; artroplastiler, kıkırdak transplantasyonlarında bireylerde kullanılan ortezlerde genel yaklaşım hastanın ağrısı azaltmak, özellikle medial kompartmana binen yükü hafifletmektir.
Patellofemoral Eklem Disfonksiyonları ve Ortez Yaklaşımları; diz ekleminde ağrı, ödem, krepitasyon, eklemde anatomik ve biyomekanik uyumsuzluğa bağlı olarak anormal basınç artışı gibi sorunların görülmesiyle karakterizedir. Hedef ağrılı sendromunun azaltılması, patellar subluksasyonun önlenmesi, quadriceps kası ve patellar tendonun irritasyonunda ağrıların azaltılması, dokuların iyileştirilmesine destek verilmesidir.
Ön / Arka Çapraz Bağ Yaralanması Sonrası Ortez Kullanımı; futbol, basketbol, voleybol, tenis gibi aniden durma, yön değiştirme gibi hareketlerin sıklıkla yapıldığı sporlarda ya da aktivitelerde en sık görülen travmalardır. Hedef, tibianın aşırı öne ve arkaya gidiş hareketini engellemektir.
Genu Rekurvatum ve Ortezleme Stratejileri ; genu rekurvatum çeşitli nedenlerle yer reaksiyon kuvvetinin diz ekleminin önünden geçmesine bağlı olarak dizde ekstansor momentinin oluşmasıyla ortaya çıkan, dizin 5⁰’den fazla hiperekstansiyonu olarak tanımlanır( dizin ters tarafa doğru gereğinden fazla bükülmesi). Miyopati, multiple skleroz, serebral palsi, çeşitli nöromusküler hastalıklar bu duruma zemin hazırlar. Örneğin; diz ekstansör kaslarının zayıflığı, diz ekstansörlerinin spastisitesi, kalça kaslarının zayıflığı, diz fleksör kaslarının zayıflığı, ayak bileği dorsi fleksiyonunun kısıtlılığı, kalkaneus(topuk) ağrısı, proprioseptif bozukluklar, hipermobilite ve alt ekstremite eşitsizlikleri de dizin aşırı hiperekstansiyonuna neden olabilir. Tedavide; egzersiz, elektrik stimülasyonu, nörolojik rehabilitasyon yöntemleri, fonksiyonel tedavi yöntemleri, elektrogoniyometrik geri bildirim ve ortezleme (Afo, Topuk Yükselticiler, Kafo, İsveç Diz Ortezi/Kafesi, Suprakondiller/Suprapatellar Diz Ortezi, Lenox Hill Ortezi) kullanılır.
Diz Fleksiyon Kontraktürü ve Ortezleme; hamstringlerin spastisitesi veya kontraktürü, kalça fleksiyon kontraktürü, artmış anterior pelvik tilt, gastrocnemius kısalığı/gerginliği, triceps suraenin zayıflığı, zamanla oluşan posterior kapsül gerginliği, yanığa bağlı oluşan skar dokular ya da çeşitli sebeplerle immobilizasyonun oluşması gibi nedenlerle görülebilen bir durumda uygulanan ortezlerdir.
Diz Bölgesi Yanıklarında Ortez Yaklaşımı; ne yazık ki yanık hasarı ciddi bir mortalite ve morbiditeye neden olan, hastanede yatış süresi ve rehabilitasyon dönemi en uzun travmalardan biridir. Ortezler, hastanın vücudunda bulunan cerrahi iğneler ve damar yollarına uygun donanımda olmalı ve hastane içinde de kullanıma uygun olacak şekilde tasarlanmalıdır. Son derece dikkatli tasarlanmalı, diz ekleminin anatomik yapısı korunmalıdır. Kontraktülerin (kasın kısalması ile eklemin anormal şekil alması) önlenmesi gerekir, 3 nokta prensipli ortezlerin kullanılması gerekir. Yara iyileşmesine yardımcı olmalıdır, eklem kapsüllerinin korunmasına izin vermelidir. Hasta günlük yaşam aktivitelerine mümkün olabildiğince devam etmelidir.
Ortez/ Protez, fizik tedavi ve rehabilitasyonun önemli bir parçasıdır. Ortez, zayıf veya kullanılmayan kas, kemik ve dokuları destekleyen, deformasyonu düzelten cihazlara verilen isimdir. Bu cihazların kişiye özel olarak tasarlanması, geliştirilmesi, üretilmesi ve uygulanması, bireyin tedaviden sonraki yaşamı için büyük önem taşır. Fonksiyon kayıpları sonucunda hareket güçlüğü çeken bireylerin uygun ortez kullanması yaşam kalitelerine katkı sağlarken, hatalı bir uygulama dejenerasyonun ilerlemesine sebep olabilir. Kullanılan malzeme çeşitliliğinin artması, teknolojinin gün geçtikçe ilerlemesi büyük farklılıklar yaratmaktadır. Bireyin gereksinim ve beklentilerini fizyoterapist ve hekimler ile paylaşması ve ortez/ protez uzmanının tasarım, üretim ve uygulama sırasında diğer profesyoneller ile çalışması, uygulamanın başarısını büyük oranda artıracaktır. Doğru ekip ve doğru planlama ile tedaviye verilen cevap artacaktır.
