Sözlüklere göre ‘merhamet etmek, severek ve acıyarak korumak’ anlamındaki ‘rahmet’ kökünden türeyen ‘Rahmân’ kelimesi, ‘şefkat ve merhamet eden, acıyan’ demektir.
Rahmet ve merhamet; acıma, bağışlama, kalp yufkalığı, şefkat ve ihsan anlamlarına gelir.
Er-Rahmân; Dünya’da, iyi-kötü, zengin-fakir, küçük-büyük, mümin-kafir ayırt etmeden bütün mahlukata muhtaç oldukları rızkı veren,himayesi altına alıp besleyip büyüten şeklinde daha net şekilde açıklanabilir.
Allah’a izâfe edilen rahmet kavramı 119 yerde fiil kalıbında, 92 yerde rahmet şeklinde geçmektedir.
Kur’ân’da ‘Rahmân’ ismi 57, ‘Rahîm’ ismi 115 defa Allah’a nisbet edilmektedir.
İslam alimleri, ‘Rahmân’ ve ‘Rahîm’in ilâhî isimler olarak anlam farkları üzerinde durmuştur. Yaygın kanaate göre ‘Rahmân’ dünya hayatında herkesi, ‘Rahîm’ ise ahirette sadece müminleri kapsayan ilâhî rahmeti ifade eder.
Nitekim Kur’an’da Allah, rahmetinin her şeyi kuşattığını beyan ettikten sonra onu son peygambere iman edip belli niteliklere sahip olan kimselere ileride ayrıca lütuf edeceğini belirtiyor.
İnsana nisbet edildiğinde rahmet veya merhamet kavramına verilen ‘Birinin üzüntüsüne ortak olmak, ona acıyarak yardım etmek’ şeklindeki duygusal mananın Allah’a izafe edilmesi caiz değildir.
‘Rahmân’ ve ‘Rahîm’ isimlerinden kulun alabileceği nasip konusunda en güzel yorumu yine Gazzâlî’nin yaptığı söylenebilir.
Ona göre; ‘Rahmân’ isminden elde edilecek feyiz, kalp gözü perdeli olan kulları şefkat ve nezaketle uyarmak, günahkârlara hakaret nazarıyla değil merhamet nazarıyla bakmak, dünyada işlenen her günahı bir musibet kabul edip onu ortadan kaldırmaya çalışmaktır. Çünkü her reddediş onu işleyeni Allah’tan uzaklaştırır, böylesi en çok acınmaya lâyık olan kimsedir.
‘Rahîm’ isminden alınabilecek nasip ise fakirlerin ihtiyacını gidermeye gayret etmektir.
Bazı âlimler ‘Rahmân’ ve ‘Rahîm’ isimlerini ‘lütuf ve ikram’ manasına alarak fiilî sıfatlar içinde mütalaa etmişse de çoğunluk bu isimleri irade sıfatına bağlamak suretiyle zatî isim ve sıfat grubuna dahil etmiştir.
Ellerimizi açarak ve yalvararak Allah’a dua ederken, ‘Ya Rahman’ zikrinin kullanılması çok faziletli olur.
Er-Rahmân esmasının Ebced değeri: 298…
Zikir saati: Güneş…
Günü: Pazar’dır.
