Dünya genelinde giderek daha fazla ülke, klasik beş iş günü modelini sorguluyor. Pandemi sonrası dönemde iş-yaşam dengesi, çalışan memnuniyeti ve verimlilik kavramları yeniden tanımlandı. Bu dönüşümle birlikte haftada 4 gün çalışma modeli, artık sadece bir deney değil, ciddi bir alternatif haline geliyor. Peki Türkiye, bu dönüşüme ne kadar hazır?
💼 4 Günlük Çalışma Modeli Ne Anlama Geliyor?
Haftada 4 gün çalışma, maaş ve sosyal haklar aynı kalırken, çalışma süresinin 5 günden 4 güne düşürülmesini öngörüyor. Yani haftalık mesai 40 saatten 32 saate iniyor. Amaç, çalışanlara daha fazla dinlenme zamanı sunarak verimliliği artırmak ve tükenmişliği azaltmak.
İngiltere, İzlanda, Japonya, Kanada gibi ülkelerde yapılan pilot uygulamalarda sonuçlar dikkat çekici: Çalışan memnuniyeti %70’e, verimlilik oranı ise %25’e kadar arttı. Üstelik şirketler, çalışan devrinde ciddi bir düşüş yaşadı.
🕓 Türkiye’de Durum Ne?
Türkiye’de henüz resmi bir haftada 4 gün çalışma uygulaması yok. Ancak özellikle teknoloji, finans ve reklam sektörlerinde bazı özel şirketler bu modeli test etmeye başladı. İstanbul merkezli bir dijital ajans olan NovaLab, 2023’te 4 günlük çalışma sistemine geçen ilk firmalardan biri. NovaLab’ın performans raporuna göre; hata oranı %15 azaldı, izin talepleri de %30 düştü. Yani daha az çalışmak, aslında daha çok verim getirdi.
⚖️ Avantajlar: Verimlilik, Motivasyon, Yaratıcılık
Uzmanlara göre 4 günlük modelin en büyük kazancı, zihinsel yenilenme.
İnsan Kaynakları uzmanı Pınar Özdemir, bu konuda şunları söylüyor:
“Çalışanlar beşinci gün dinlenmek yerine hayatlarını yaşıyor. Bu, tükenmişliği azaltıyor ve iş tatminini artırıyor.”
Araştırmalar da aynı noktaya işaret ediyor:
Daha kısa çalışma haftasında odaklanma oranı yükseliyor.
Hata payı düşüyor, yaratıcılık artıyor.
İş-yaşam dengesi güçleniyor.
Ayrıca bu model, çevresel açıdan da avantajlı. Daha az iş günü, daha az ulaşım ve enerji tüketimi demek. Bu da şirketlerin karbon ayak izini azaltıyor.
🧩 Zorluklar: Sektörel Farklar ve Altyapı Sorunları
Her sektör için haftada 4 gün çalışma uygun değil. Üretim, sağlık, perakende gibi alanlarda vardiya sistemleri nedeniyle bu modelin uygulanması zor. Ayrıca Türkiye’de verimliliği ölçen mekanizmalar yeterince güçlü değil. Bu anlayış değişmeden, 4 günlük modelin yaygınlaşması kolay görünmüyor. Ayrıca bazı sektörlerde iş yoğunluğu azalmadığından, çalışanlar 4 güne sığmayan işi eve taşımak zorunda kalabiliyor.
Bu da sistemin amacını zedeliyor.
🌍 Dünyadan Başarılı Örnekler
İzlanda, 2015-2019 arasında 2.500 çalışanla dünyanın en kapsamlı 4 gün denemesini yaptı. Sonuç: Üretkenlik sabit kaldı, çalışan memnuniyeti ise rekor düzeyde arttı.
İngiltere’de 2022’de yapılan 6 aylık pilot uygulamaya 61 şirket katıldı. Bunların %92’si programın sonunda 4 gün sistemine kalıcı olarak geçti.
Japonya’da Microsoft, 4 günlük denemede üretkenliğin %40 yükseldiğini duyurdu.
Yani dünyanın farklı ekonomik yapılarında bile sonuç benzer: Az çalışmak, doğru planlandığında daha çok üretmek anlamına gelebiliyor.
🇹🇷 Türkiye İçin Gerçekçi Bir Gelecek mi?
Türkiye’de haftalık ortalama çalışma süresi 45 saatin üzerinde. Avrupa ortalamasının neredeyse 10 saat üzerinde olan bu süre, çalışan yorgunluğunu artırıyor. Bu tablo, 4 günlük modelin potansiyel faydasını güçlendiriyor.
Ancak yerli şirketlerin bu modele geçebilmesi için hem çalışma kültürünün, hem de yasal altyapının dönüşmesi gerekiyor. Sendikalar ve işveren birlikleri, “verimliliğe dayalı performans sistemi” üzerine tartışmalar yürütüyor.
Balıkesir, Bursa ve İzmir çevresinde faaliyet gösteren bazı KOBİ’ler de bu modeli denemeye istekli. Ancak maliyet ve iş takvimi uyumu konularında net bir planlama yapılmadan yaygın uygulamaya geçmek şu an için zor görünüyor.
🌱 Zaman, Geleceğin Yeni Parası
“Haftada 4 gün çalışma” modeli, sadece bir iş düzeni değil, yaşam kalitesi paradigması. İnsanlar artık maaş kadar zamanı da değerli buluyor. Bu model, verimliliği insan merkezli hale getirmeyi vaat ediyor.
Türkiye’nin bu dönüşüme hazır olup olmadığı tartışmalı. Ancak tek bir gerçek var: Geleceğin rekabet gücü, çalışılan saat sayısında değil; o saatlerin veriminde saklı.
