Tes-İş Sendikası Balıkesir Şube Başkanı Necdet Özbay, Türkiye’nin kronik sorunlarından birinin de sigortasız işçilik olduğunu söyledi. Özbay, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son verilerine göre; her 100 kişiden 34’nün kayıt dışı çalıştığına dikkat çekti. Bu gerçeğin işçiler açısından önemli olumsuz sonuçları olduğunu belirtti. Özbay, kayıt dışı çalıştırılan işçilere yönelik bir dizi öneride bulundu.
Özbay, işçilerin sigortasız çalıştırıldıkları dönem boyunca, sosyal güvenlik haklarından ve devlet destekli sağlıktan mahrum kaldığına dikkat çekti. Emeklilik için gereken prim ve günlerin eksik olmasına neden olduğunu belirtti. Maaş olsun, sigorta olmasa da olur düşüncesinin ortaya çıkardığı pişmanlığın da daha sonra pek çaresinin de bulunmadığını ifade etti.
“AİLEYİ DE ETKİLİYOR”
Bu olumsuz tablonun sadece sigortasız çalışan işçinin kendisini değil, eşi ve çocuklarını da etkilediğini vurgulayan Özbay, ailenin de sağlık hak sahipliğinden mahrum kaldığını söyledi. İşçilerin bu durum karşısında aslında çaresiz olmadıklarını, yasayla sağlanan hakların olduğunu dile getiren Özbay, “Yani sigortasız çalıştırılan işçiler, bu haklarını aramalı. Bunun ilk yolu da Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikayetten geçiyor” dedi.
“ŞİKAYET EDEBİLİRSİNİZ”
SGK’nın işçi şikayetlerine göre işlem yapabilmesi için ise işçilerin işten çıkmamış olmaları gerektiğini anlatan Özbay, “İşten çıktıktan veya çıkarıldıktan sonra yapılan şikayetlerin olumlu sonuç vermediği ifade ediliyor. Fakat işçinin elinde yazılı belge varsa, işten çıktıktan sonra yapılan şikayetlerden işçi lehine sonuçlar doğabilir” bilgisini verdi.
“TESPİT DAVASINDA SÜRE ÖNEMLİ”
SGK’ya ve diğer kurumlara şikayetlerden bir sonuç çıkmaması halinde çalışanın dava açma hakkının olduğunu hatırlatan Özbay, “İşçiler sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davası ile de tespit ettirebilir. Mahkemece tespit edilen ücretler ile çalışma gün sayıları SGK tarafından dikkate alınır ve o işçinin sigortasına geriye dönük işlenir” diye konuştu.
“KIDEME DE HAK KAZANIR”
İşverenin, işçisini hiç sigortaya bildirmemesi, sigorta primlerini ödememesi ve sosyal haklardan mahrum bırakmasının, işçiye haklı fesih imkanı verdiğini ifade eden Başkan Özbay, düşük ücretten bildirimin de haklı fesih nedeni olduğunu belirtti. Bütün bu durumlarda iş sözleşmesini sona erdiren işçinin, kıdem tazminatını alacağını belirten Özbay, “İşveren her çeşit sigortasız çalıştırma halinde, o işçinin kıdem tazminatını da ödemek zorunda. Yargıtay’ın verdiği kararlar da bu yönde” diye konuştu.
“İHBARIN 3 KATI KÖTÜ NİYET TAZMİNATI”
Çalıştığı işyerinde sigortasız olduğunu iddia ederek SGK’ya başvuran işçileri, işverenin çoğunlukla işten çıkardığını anlatan Özbay, “Bu durumda işçinin tazminat hakkı var. Tazminat hakkı işyerine göre değişiyor. Eğer işyerinde 30’un altında işçi varsa, SGK’ya şikayeti sebebiyle işten çıkarıldığında işveren ‘kötü niyetli’ sayılacak ve ihbar tazminatının 3 katı tutarında ‘kötü niyet tazminatı’ ödeyecek” dedi.
“İŞ GÜVENCESİ ÖDENİR”
Özbay, son olarak şu değerlendirmeyi yaptı: “Eğer işçi 30 ve üzeri işçinin bulunduğu bir işyerinde çalışıyor ve sigortasız çalıştırıldığını SGK’ya bildirdiği için işten çıkarılıyorsa ve iş güvencesi kapsamında işe iade davasını kazandığında işveren işe iade etmezse, o işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında iş güvencesi tazminatı ödemek zorunda kalır. Bu haklar için öncelikle adliyelerdeki arabulucuya gidilebilir, sonuç alınmazsa da iş mahkemelerine başvuru yapılabilir.” Cengiz GÜNER
