Engebeli zeminde, spor yaparken, hızlı yürürken, merdiven - yokuş inip çıkarken, denge kayıplarında karşılaştığımız ayak bileği burkulmaları; ayak bileği eklemlerini bir arada tutan bir veya birden fazla bağın zorlanması ya da kısmen yırtılması sonucu olur.
Bu durum çoğunlukla ayak bileğinin içe doğru dönmesiyle oluşur ve ayak bileğinin dış tarafındaki bağlar (ligamentler) etkilenir. Burkulma esnasında bir çıtırtı sesi, bir yırtılma hissi duyulur, üzerinde yürümekle ağrı olur. Ayak bileğinin dış yanında hafif bir şişlik gelişip, 24 saat içinde o bölgede morarma olabilir.
Ayak burkulması 3 evrede değerlendirilir. Evre 1’de bağlarda kopma olmaz, ancak esneme görülür, bağ çevresinde ödem olur. Hastanın ayağına elastik bandaj sarılır, istirahat etmesi ve çok yürümemesi önerilir, buz uygulamasına devam edilir. Genellikle 2 veya 3 haftada iyileşir. Evre 2’de bağlar kısmi olarak yırtılır. Muayene sonucunda ayak bileğinde gevşeklik olduğu saptanır. Yaralanmanın derecesine göre kısmi olarak alçı, atel veya özel ayak bileklikleri uygulanabilir, böylece ayak bileğinin hareketsiz kalarak bağların iyileşmesi hızlandırılmış olur. Uzmanlar ödem çözücü ve ağrı kesici ilaçlar verebilir, iyileşme süresi 3-6 haftayı bulabilir. Evre 3’de bağ koptuğundan kendi kendine iyileşmesi mümkün olmayabilir. Evre 3’teki ayak burkulmasının tedavisinde cerrahi işlem gerekebilir. Kopan bağın tamir edilmesi gerekebilir, cerrahi müdahale sonrası iyileşmesi daha uzun sürer, ciddi bir rehabilitasyon programı gerekebilir.
Tedavide ayak bileğindeki şişlik izlenmeli eklem iyileşinceye kadar travmalardan ve zorlanmalardan korunmalıdır. İstirahat, baston, bandaj, atel veya alçı travmadan korumak, yük bindirmemek için kullanılabilen yöntemlerdendir. Tedavide ilk yapılması gereken buz uygulamasıdır ve 10 dakikayı geçmeyecek şekilde aralıklarla uygulanmalıdır. Burkulan ayak bileği yüksek pozisyonlanmalıdır. RICE protokolü uygulanır, rest (istirahat), ice (buz), compretion (bandaj), elavation (yükseltme). Bazı lezyonların tamamen iyileşmesi için egzersiz, ultrason, TENS tedavilerini içeren fizik tedavi programları gerekebilir. Tendon kopmalarında ise cerrahi tamir gerekebilir. Ardından cerrahinin gerektirdiği fizik tedavi ve rehabilitasyon seanslarına devam edilmelidir. Hasta sporcu ise rehabilitasyon programının önemi daha da artmaktadır, spora dönüş süresini kısaltmak için fizik tedavi ve rehabilitasyon şarttır.
Tam iyileşmemiş ve ihmal edilmiş bağ yırtığı nedeni ile eklemde gevşeklik oluşur. Bu da ayağın tekrar burkulmasına neden olur. Tekrarlayan burkulmaların bir nedeni de kasların zayıflamasına bağlı denge kayıplarıdır. Tekrarlayan burkulmalar ayak bileğinde güvensizlik hissine ve kronik ağrılara neden olur. Bu nedenle topuklu ayakkabı ve rahatsız ayakkabılar giyilmemeli, kullanılacaksa bile ayağı bilekten saran ayakkabılar tercih edilmeli, egzersiz öncesi iyi ısınmalı, spor yapılan veya yürünen zemine dikkat edilmeli, ayak-ayak bileği çevresindeki kaslar kuvvetlendirilmelidir. Ağrılı dönem geçtikten sonra, ileride ayak bileği eklem hareketlerinde bir kısıtlılık oluşmaması için ayak bileği hareketlerini çalışmaya devam etmek gerekir. Bu dönemde fizik tedavi desteği bırakılmamalıdır.
