Fizik tedavi ve rehabilitasyon kas-iskelet , sinir veya kalp damar sistemlerindeki fiziksel ve fonksiyonel bozuklukların tanı ve tedavisini kapsayan bir uzmanlık dalıdır. Fizik tedavi uygulamasının amacı; hastanın ağrılarının azaltılması veya yok edilmesi, fonksiyonel kapasitesinin arttırılması, günlük yaşam aktivitelerinin tekrar kazanılması, organların işlevlerinin sağlıklı hale getirilmesi, bağımsız bir birey olarak toplumdaki yerini almasıdır.
Fizik tedavi ve rehabilitasyonun kapsamına, ortopedik hastalıklar ve yaralanmalar, nörolojik ve sinir-kas hastalıkları ve yaralanmaları, akut ve kronik ağrı tedavisi, romatizmal hastalıklar, pediatrik rehabilitasyon, kardiyopulmoner rehabilitasyon (kalp-akciğer rehabilitasyonu), doğumsal veya edinsel eklem ve kemik bozuklukları, yanık sonrası rehabilitasyon, geriatrik (yaşlı) rehabilitasyon, metabolik hastalıklar (diyabet, osteoporoz vb.), spor yaralanmaları ve önleyici tedavi yaklaşımları girmektedir.
Hastalığın teşhisi konulduktan sonra hastanın durumuna göre uygun bir fizik tedavi programı planlanır. Bu plan fizik tedavi ekip çalışmasını içerir ve hekim, fizyoterapist, hemşire, protez-ortez teknikeri, fizik tedavi teknikerleri denetiminde yapılmalıdır.
Fizik tedavide; yüzeyel ısı (infraruj, sıcak paket, parafin, girdap banyosu), derin ısı (ultrason, yüksek yoğunluklu lazer), hidroterapi (havuz içi egzersiz, kontrast banyo, kaplıca tedavisi, su altı masaj, girdap banyosu) uygulamaları bulunmaktadır. Elektroterapi; akut veya kronik ağrı, ödem tedavisinde, kas kuvvetlendirilmesinde veya belirli kasların fonksiyonel olarak çalıştırılmasında kullanılabilir. Mekanoterapi yani mekanik cihaz ve aparatların tedavi amacıyla uygulanması; yürüme robotları, kol robotları, traksiyon, spinal dekompresyon (bel-boyun çekme), pnömatik kompresyon, CPM cihazları örnek olarak verilebilir. Manuel terapi yöntemi ise herhangi bir cihaz ya da makine kullanmaksızın sadece elle uygulanan bir fizik tedavi şeklidir. Kas spazmı, kas gerginliği ve eklemlerdeki fonksiyon bozukluklarının neden olduğu problemleri azaltmak için yalnızca ellerle uygulanan tekniklerdir. Tedavi edici egzersizler ise fizik tedavinin en önemli kısımlarından biridir. Hastaya ve hastalığın durumuna göre tasarlanmış kişiye özel egzersizler sadece uzman tarafından verilmelidir. Protez-Ortez kullanımı (Protezler: Eksik olan uzvun yerine yapılan aparatlardır. Ortez: Var olan bir uzvu korumak, desteklemek, performansını arttırmak amacıyla kullanılan aparatlardır.) kişiye özel, durumun ciddiyetine göre uygulanır. Protez yapım zamanı hastanın durumuna göre doğru planlanmalıdır. Protez yapımı, hastanın proteze uyumu, protezle yapılan rehabilitasyon egzersizleri, protezin hastaya zarar vermemesi, protez bakımı ve yenileme süreci ayrı ayrı değerlendirilecek durumlardır. Ortez kullanımı, hastaya özel yapımı ve uyumu, kullanım süresi hep bir plan dahilinde olmalıdır.
Hastanelerde ve ünitelerde uygulanan fizik tedavi; seanslar halinde yapılır. Ortopedik hastalıklarda genelde 1 saatlik toplam 10-20 seans uygulanabilir. Nörolojik hastalıklarda ise rehabilitasyon genelde daha uzun bir süreçtir, 1-2 saatlik seanslar şeklinde uygulanır fakat hastanın durumuna göre rehabilitasyon süreci yıllarca sürebilir.
Fizik tedavi uygulamaları sırasında hastada eklem kısıtlılığı varsa (donuk omuz, dirsek kırığı sonrası açı kısıtlılığı vb.) germe egzersizleri yapılabileceğinden hafif ağrı olabilir. İltihabi (enflamatuar) durumlar, romatizmal hastalıkların aktif dönemleri (eklemlerin, şiş, sıcak ve ağrılı olduğu dönemler), damar tıkanıklıkları, varisler, açık yaralar ve enfeksiyonlu bölgeler üzerine uygulamalarda dikkat edilir veya uygulamalar yapılmaz. Fizik tedavi riskleri oldukça az olan tedavi yaklaşımlarıdır. Uygulamalarda cilt kızarıklıkları, hassasiyet gibi istenmeyen etkiler görülebilir. Çok nadir kan basıncı değişiklikleri görülebilir, egzersizler sırasında kazalar yaşanabilir, kullanılan malzemelere alerjisi olan hastalarda farklı tedavi protokolleri ile seanslara devam edilebilir.
Sonuçta; hastaların tedavilerini desteklemek, var olan fiziksel fonksiyonlarını geliştirmek veya yeni beceriler kazandırmak, özgüvenlerini arttırmak, onları üretken, bağımsız ve topluma uyum sağlamış bireyler haline getirmek rehabilitasyon programının başarısıdır.
