Ekim ayıyla birlikte Balıkesir’in köylerinde hareketlilik arttı. Dağ köylerinden ovaya kadar her yerde aynı telaş var: köylerde kışa hazırlık başladı. Yazın bereketiyle dolan bahçeler, şimdi kışlık gıdalara dönüşüyor; odun motorları orman kenarlarında çalışıyor; ahırlarda hayvanlar için yem stokları tamamlanıyor.
Kepsut’un kırsalında yaşayan 62 yaşındaki Ayşe Gül, “Kış uzun sürer bizde. Evin bir köşesinde odun, diğerinde reçel kavanozları dizili. Hazırlık yapmadan bu mevsim geçmez” diyor. Bu sözler, Balıkesir kırsalında süregelen düzenin özetini veriyor.
Sobaya Odun, Sıcağa Umut
Kış, köyde sadece mevsim değil; bir yaşam biçimi. Köylerde kışa hazırlık denince akla gelen ilk şey, elbette odun oluyor. Sındırgı, Dursunbey ve Bigadiç çevresindeki köylerde erkekler sabahın erken saatinde orman yollarına çıkıyor. Motor testere sesleri dağlarda yankılanıyor, traktör römorkları akşama doğru köy meydanında sırayla boşalıyor.
Dursunbeyli Ali Kaya, “Her sene bu zamanlar odun işine başlarız. Meşe, kayın, gürgen bulursak iyi olur. Kışın soba hiç sönmez, çocuklar üşümesin diye bol keseden yakarız” diyor.
Odun sadece yakıt değil; köylü için güven hissi. Bahçede yığılı odunlar, yaklaşan soğuğa karşı bir koruma kalkanı gibi görülüyor.
Ahırda Telaş: Hayvanlara Kışlık Rızık
Köy yaşamının bir diğer yüzü de hayvancılık. Köylerde kışa hazırlık döneminde çiftçiler sadece evlerini değil, ahırlarını da düzenliyor. Yaz boyunca biçilen otlar balya haline getirilip üst üste diziliyor. Mısır sapları, yoncalar ve saman yığınları kış boyu sürecek beslenme planının temelini oluşturuyor.
Savaştepe’de küçükbaş hayvancılıkla uğraşan Mehmet Duman, “Yağmur başlamadan yem stokunu bitirmek lazım. Kışın kar bastırınca dışarı çıkılmaz. Hayvan aç kalırsa süt de azalır” diyor.
Ahırlarda hazırlık sadece yemle sınırlı değil. Çiftçiler, damları onarıyor, çatılardaki delikleri kapatıyor. Soğuk havalarda hayvanların üşümemesi, verimin korunması için bu detaylar büyük önem taşıyor.
Kavanozlarda Yazın Rengi: Reçel, Tarhana, Salça
Kışa hazırlığın en tatlı kısmı mutfakta yaşanıyor. Balıkesir köylerinde kadınlar, yazdan kalan meyveleri ve sebzeleri değerlendirmek için adeta bir üretim seferberliği başlatıyor. Reçeller kaynıyor, salçalar kavanozlara giriyor, tarhanalar serilip kurutuluyor.
Altıeylül’ün kırsalında yaşayan Hatice Abla, “Her sene 15 kavanoz erik reçeli, 30 kavanoz domates sosu yaparım. Kışın şehirdekiler gelir, sofrada yazı hatırlarız” diyerek köy mutfağının geleneksel yanını anlatıyor.
Köylerde kışa hazırlık, sadece fiziksel bir ihtiyaç değil; aynı zamanda kültürel bir miras. Her kavanoz reçel, her torba tarhana, geçmişten bugüne aktarılan bir yaşam alışkanlığını temsil ediyor.
Kırsalda Dayanışma Geleneği Devam Ediyor
Balıkesir’in köylerinde hazırlık hiçbir zaman tek başına yapılmaz. Komşuluk ve imece kültürü hâlâ güçlüdür. Kimisi odun taşırken yardım ister, kimisi salça kaynatırken kazan başında komşularla sohbet eder.
Bigadiç’in bir köyünde yaşayan Emine Yılmaz, “Bizde işler paylaşılır. Bir gün Ayşe’ye yardıma gideriz, ertesi gün o bize gelir. Kış hazırlığı beraber yapılırsa daha kolay olur” diyor. Bu dayanışma, köy yaşamını ayakta tutan en önemli değerlerden biri olarak öne çıkıyor.
Modernleşen Köylerde Gelenek Sürdürülüyor
Son yıllarda birçok köyde yaşam biçimleri değişse de köylerde kışa hazırlık geleneği bozulmadı. Gençler şehirde çalışsa bile, anne babalarına yardıma geliyor. Kimi şehirden hafta sonu kaçamaklarıyla köye dönüyor, kimi video aramalarıyla reçel tarifini uzaktan öğreniyor.
Balıkesir’in modernleşen köylerinde bile, soba yakma, odun dizme, tarhana asma gibi ritüeller hâlâ yaşamın merkezinde yer alıyor. Zira bu hazırlıklar sadece kışa değil, köklere olan bağlılığı da temsil ediyor.
Ekonomik Zorluklara Rağmen Umutlu Bir Bekleyiş
Bu yıl odun, yem ve şeker fiyatları köylülerin bütçesini zorlasa da moral hâlâ yüksek. Köylerde kışa hazırlık tamamlandığında, herkes bir iç huzuru hissediyor. Çünkü o an, doğayla uyum içinde yaşayan bir topluluğun yıl döngüsünü tamamladığı anlamına geliyor.
Sındırgı’da yaşayan 70 yaşındaki Mustafa Dayı, “Bizim işimiz mevsimle. Ne eksik olursa onunla idare ederiz. Ama hazırlıksız kalmak olmaz. Kış gelmeden iş biterse içimiz rahat eder” diyerek köy insanının doğa felsefesini özetliyor.
Hazırlık Bitince, Huzur Başlar
Balıkesir’in köylerinde sonbahar, sadece yaprak dökümü değil; üretim, dayanışma ve yaşamın yeniden düzenlenme zamanı. Köylerde kışa hazırlık tamamlandığında, her evde bir sessizlik çöker. Sobanın çıtırtısı, kavanozların parlak kapağı ve ahırdan gelen hayvan sesleri… Bunların hepsi köy hayatının gerçek sesleridir.
Yağmurun başladığı bu günlerde, köylerde bir kez daha o kadim döngü sürüyor: toprak uykuya hazırlanırken, insanlar yaşamı sıcak tutmanın yollarını buluyor.
