Balıkesir, yıllardır sakin yaşamı, güvenli sokakları ve sıcak mahalle kültürüyle bilinen bir şehir. Ancak teknolojinin gelişmesi, şehir nüfusunun artması ve modern yaşamın hızlanması, pek çok değerde olduğu gibi komşuluk ilişkilerinde de belirgin değişiklikler oluşturdu. “Eskiden nasıldı, şimdi nasıl?” sorusu bugünlerde Balıkesirlilerin en çok hissettiği dönüşümlerden biri hâline geldi.
Bu haberimizde Balıkesir’in geçmişten bugüne komşuluk kültürünün izini sürüyor, değişimin mahalle yaşamını nasıl etkilediğini ele alıyoruz.
Eskiden Balıkesir’de Komşuluk: Kapısı Açık Evler, Paylaşılan Sofralar
Balıkesir’de özellikle 1980’li ve 1990’lı yıllarda mahalle kültürü oldukça güçlüydü. O dönemi yaşayan birçok kişi, “Komşu komşunun külüne muhtaçtır” sözünün günlük yaşamın tam karşılığı olduğunu hatırlıyor.
• Açık kapı geleneği:
Evlerin kapıları çoğu zaman kilitlenmez, komşular birbirine haber vermeden bile çaya ya da kahveye uğrayabilirdi. Çocuklar sokakta güvenle oynarken anneler kapı önlerinde sohbet ederdi.
• Paylaşım kültürü:
Yemek yapıldığında bir tabak da komşuya gönderilir, kışlık hazırlıklar birlikte yapılır, salçalar kaynatılır, tarhanalar serilir, herkes birbirine destek olurdu. Özellikle bayramlarda kapı kapı ziyaret yapılır, kimin evine gidilse sofrada mutlaka bir ikram olurdu.
• Mahalle büyüklerinin otoritesi:
Mahallede sözü geçen büyükler, özellikle yaşlı teyzeler ve amcalar, hem düzeni sağlar hem gençleri yönlendirirdi. Bir sorun olduğunda ilk çözüm komşular arasında bulunurdu.
• Çocukların ortak sorumluluğu:
O yıllarda çocuklar tüm mahallenin emanetiydi. Bir çocuk yaramazlık yaptığında komşu uyarmaktan çekinmez, aileler bunu doğal karşılardı. Sokak oyunları, ip atlamalar, misket, bisiklet yarışı o dönem komşuluk ilişkilerini güçlendiren en önemli unsurlardan biriydi.
Günümüzde Balıkesir’de Komşuluk: Daha Mesafeli, Daha Sessiz Bir Dönem
Zaman değişti, şehir büyüdü, apartman yaşamı yaygınlaştı ve doğal olarak komşuluk ilişkilerinin karakteri de değişti.
• Kapı komşuluğu yerini selam komşuluğuna bıraktı:
Artık aynı apartmanda oturan birçok kişi birbirinin adını bile bilmiyor. Selam veriliyor ama içeri giriliyor; uzun sohbetler yerini kısa konuşmalara bıraktı.
• Güvenlik kaygıları arttı:
Kapıların eskisi gibi açık tutulmaması, kamera ve kapı zili sistemlerinin yaygınlaşması, komşular arası iletişimi dolaylı olarak azalttı.
• Modern yaşamın hızı:
İş temposu, okul stresleri ve yoğun şehir hayatı, insanlara zaman bırakmıyor. Çoğu kişi gün sonunda yorgun düşüyor ve komşularla sosyalleşmeye vakit bulamıyor.
• Sosyal medya komşuluk ilişkilerini etkiliyor:
Eskiden mahalle dedikodusu veya sohbeti sokakta olurdu, şimdi birçok kişi komşusunu yüz yüze görmek yerine sosyal medyada takip ederek iletişim kuruyor.
• Misafirlik kültüründe ciddi azalma:
Önceden akşam oturmaları haftalık bir rutin iken artık birçok kişi haber vermeden misafir gitmeyi ayıp karşılıyor. Randevusuz bir ziyaret, çoğu kişi için alışılmış bir davranış değil.
Balıkesir’de Hâlâ Yaşayan Komşuluk Gelenekleri
Tüm değişime rağmen Balıkesir’de komşuluk kültürü tamamen kaybolmuş değil. Özellikle bazı eski mahallelerde, kenar sokaklarda ve müstakil yaşam alanlarında eski komşuluk alışkanlıkları hâlâ sürüyor.
• Apartman WhatsApp grupları yeni bir iletişim modeli oluşturdu.
Eskiden kapı kapı dolaşıp haber vermek varken şimdi apartman sorunları veya toplantılar dijital gruplarda konuşuluyor.
• Acil durumlarda dayanışma sürüyor.
Her ne kadar günlük iletişim azalmış olsa da bir hastalık, cenaze ya da ihtiyaç durumunda Balıkesirliler hâlâ komşularına sahip çıkıyor.
• Geleneksel mahalle pazarları ilişkileri koruyor.
Pazarda karşılaşmalar, kısa sohbetler ve alışveriş sırasında kurulan bağlar hâlâ Balıkesir’de mahalle kültürünün canlı kalmasını sağlıyor.
Komşuluk Azaldı Ama Tamamen Bitmedi
Balıkesir’de komşuluk kültürü, geçmişteki gibi yoğun olmasa da tamamen kaybolmuş değil. Eskinin samimiyeti büyük ölçüde azalmış olsa da insanlar hâlâ ihtiyaç anında dayanışmayı sürdürüyor. Modern yaşamın temposu, apartman kültürü ve teknoloji, ilişkileri şekillendiren yeni faktörler olarak öne çıkarken; bazı eski mahallelerde ise geçmişin izlerini hâlâ bulmak mümkün.
Balıkesir’in toplumsal dokusunu güçlendiren en önemli değerlerden biri olan komşuluk kültürünün gelecekte nasıl şekilleneceği ise hem şehrin yapısına hem de insanların bu değerlere gösterdiği ilgiye bağlı görünüyor.
“Sizce Balıkesir’de komşuluk kültürü eskisi gibi sürüyor mu? Sizin mahallenizde durum nasıl?”
