Balıkesir mutfağının en özel tatlarından biri olan güneşte kurutulmuş domates salçası, sofralara lezzet katmasının yanı sıra doğal saklama yöntemleriyle de öne çıkıyor. Kentin bereketli topraklarında yetişen domatesler, yaz aylarında toplanıp kadınların özenli ellerinde güneşin altında kurutuluyor. Bu yöntem hem salçanın rengini koruyor hem de aromasını güçlendiriyor.
Balıkesirli ev hanımları, yıllardır uyguladıkları bu geleneği nesilden nesile aktarıyor. Onların anlattığına göre salça yapımı sabahın erken saatlerinde başlıyor. Domateslerin yıkandıktan sonra iri parçalar halinde doğranmasıyla başlayan yolculuğun sırrı ise güneşin altında saklı.
Kadınlar, geniş tepsilere serdikleri domates püresini evlerinin damlarında ya da bahçelerinde günlerce güneşte bekletiyor. Her sabah karıştırılan püre, akşamları üzeri örtülerek tozdan korunuyor. Doğal yöntemlerle kuruyan salça hem koyu kıvam alıyor hem de hiçbir katkı maddesine ihtiyaç duymadan uzun süre bozulmadan saklanabiliyor.
Güneşte kurutma tekniği, kaynatılarak yapılan salçaya göre çok daha avantajlı görülüyor. Balıkesirli üreticiler, “Güneşin altında kuruyan domates salçası daha parlak, daha yoğun ve daha uzun ömürlü oluyor” diye vurguluyor. Ayrıca bu yöntemle vitamin kaybı minimuma indiği için sofralara sadece lezzet değil sağlık da taşınıyor.
Balıkesir mutfağında güneşte kurutulmuş domates salçası, özellikle kış hazırlıklarının en vazgeçilmez ürünü kabul ediliyor. Ev hanımları, tarhanadan et yemeklerine, pilavdan çorbalara kadar pek çok yemekte bu salçayı kullanıyor. Salçanın verdiği doğal kırmızı renk ve yoğun domates kokusu, yemeklere bambaşka bir tat katıyor.
Otuz yıllık ev hanımı Safiye Hanım, tüm işlemlerin doğru domates seçimiyle başladığını dile getirerek, “Balıkesir’in bereketli topraklarında yetişen, su oranı düşük ve etli domateslerin tercih edilmesi gerekiyor” dedi.
Safiye Hanım, salçanın yapılışını şöyle özetliyor:
“Domateslerimizi titizlikle yıkayıp, doğruyoruz. Bidonlara doldurduğumuz domatesleri tuzlayıp, yaklaşık 1 hafta güneşte bekletiyoruz. Bu süreçte fazla sularını süzüyoruz. Sonrasında, makineden geçirdiğimiz domatesleri keten çuvallara koyup, acı sularının süzülmesini sağlıyoruz. Bu işlemin ardından tepsilere koyarak güneşe bıraktığımız salçaları, ara ara karıştırıp, kontrollü bir şekilde tuz ilave ediyoruz.”
Balıkesirli kadınlar için salça yapmak sadece mutfakla sınırlı bir uğraş değil. Aynı zamanda imece kültürünü yaşatan sosyal bir etkinlik. Komşular bir araya geliyor, birlikte domatesler işleniyor, güneşte bekletilen salçalar sohbet eşliğinde karıştırılıyor. Bu gelenek hem dayanışmayı pekiştiriyor hem de doğal beslenme kültürünü gelecek kuşaklara aktarıyor.
Bugün market raflarında farklı salça çeşitleri bulunsa da Balıkesir’de ev yapımı güneşte kurutulmuş domates salçası hâlâ büyük değer görüyor. Çünkü bu salça, sadece domatesin değil, güneşin, emeğin ve yılların birikmiş kültürünün tadını taşıyor.
