İnsan bir yanıyla aydınlık bir yanıyla da karanlıkla yoğurulmuş bir cevher gibi. Her ne kadar anladığımızı sansak da kendimize açtığımız her kapı yeni kapıları da beraberinde getiriyor. Bu kapılardan biri de sırrını çözemediğimiz nefsimizdir. Kuranı kerime baktığımızda “nefs” kelimesinin farklı anlamlarda kullanıldığını görüyoruz. Altı ayette nefs kavramı Allaha ıtlak olunmuştur. Itlak, ise mukayyed (kayıtlı, bağlı, sınırlı) olmanın zıddıdır. İlâhî sıfatların tasarrufunda hiçbir engelin olamayacağını ifade eder.
Taha suresi 41.ayet de Allah Teâlâ Hz. Musa aleyhisselama şöyle hitap ediyor: “Ve seni kendi zatım için seçtim.”
Diğer bir ayet ise Hz. İsa’nın Allah’ın Hakikati ve Zatında olanı kavrayamayacağını ifade ettiği Maide suresi 116. Ayettir. “Sen benim nefsimde olanı bilirsin, ben ise senin nefsinde olanı bilmem, çünkü gaybları bilen yalnız sensin, sen!".
Enam suresi 12 ayette ise nefs kelimesi şöyle geçer: “De ki: "Göklerde ve yerde olanlar kimindir?" "Allah'ındır" de. O, rahmet etmeyi kendi nefsine yazmıştır. Sizi, varlığında asla şüphe olmayan kıyamet gününde toplayacaktır. Ama kendilerini zarara sokanlar inanmazlar.”
Aynı surenin 54. Ayetinde de nefs kavramı yine Allah’ın zatı anlamında kullanılmıştır. “Ayetlerimize inananlar sana geldikleri zaman onlara şöyle söyle: Selam olsun size! Rabbiniz rahmeti kendi üzerine yazdı. Sizden her kim bilmeyerek bir kötülük işleyip de sonra arkasından tövbe eder, kendini düzeltirse, muhakkak ki O, bağışlayan, esirgeyendir."
Ali İmran suresi 28. Ayet ise şöyledir:
“Bununla beraber Allah sizi kendisinden korunmanız hususunda uyarır. Nihâyet gidiş Allah'adır.” 30. Ayet ise: “Allah, size asıl kendisinden çekinmenizi emreder. Şüphesiz ki Allah, kullarını çok esirger.”
Nefs kavramının Şems suresi 9-10. Ayetlerde ruh anlamında kullanıldığını görüyoruz. “Nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş, onu kötülüklere gömen de ziyan etmiştir.”
Nefsin ruh ve beden ile nasıl birbirine bağlı olduğunu anlatan şu ayette dikkat çekicidir. Zümer süresi 42. Ayet: “Allah, ölümleri ânında nefisleri(n ruhlarını) alır. Ölmeyenleri ise uykularında (bir nevi' ölüme mahkûm eder). Böylece, üzerlerine ölümle hüküm verdiği kimseleri(n ruhlarını)tutar; diğerlerini ise, belirli bir vakte (öleceği zamana) kadar salıverir. Şüphesiz ki bunda, ibret alacak bir kavim için nice deliller vardır.”
Hadisi şeriflere baktığımızda ise nefs dediğimiz kavramın yok edici gerçekliği altında eziliyoruz. Berâ İbnu Âzib (r.anh) anlatıyor: “Ramazan orucu farz kılındığı vakit, Müslümanlar ay boyu kadınlara temas etmezlerdi. Bazı kimseler bu meselede nefislerine itimad edemiyorlardı. Bunun üzerine şu mealdeki ayet nazil oldu: “…Allah nefsinize güvenmeyeceğinizi biliyordu. Bu sebeple tövbenizi kabul edip sizi affetti.” (Bakara, 187).
İbnu Ömer (r.anh) anlatıyor:
“Resülullah (aleyhisselâtu vesselâm) Hıcr’a uğradığı zaman: “Nefislerine zulmedenlerin meskenlerine girerken onların mâruz kaldığı musibetin size de gelmesi korkusuyla ağlayarak girin!” dedi. Sonra başını (ridasıyla) örtüp yürüyüşünü hızlandırdı ve vâdiyi geçinceye kadar bu hâl üzere devam etti.”
Diğer bir hadise baktığımızda şerrinden Allah’a sığınılan bir nefs ile karşılaşıyoruz. Zira Peygamberimiz sav şöyle dua ederdi: “Hamd Allah’adır, O’na sığınır, O’ndan mağfiret dileriz. Nefislerimizin şerrinden de O’na sığınırız. Allah kime hidâyet verirse onu kimse sapıtamaz, kimi de sapıtırsa onu kimse hidayete götüremez. Şehâdet ederim ki, Allah’tan başka ilah yoktur. Yine şehâdet ederim ki, Muhammed O’nun kulu ve Resulüdür. O’nu hak ile, Kıyametten önce müjdeleyici ve korkutucu olarak gönderdi. Kim Allah ve Resulüne itaat ederse doğru yolu bulmuştur. Kim de o ikisine isyan ederse, (bilsin ki) sadece kendisine zarar verir, Allah’a hiçbir zarar veremez.”
Anlamı ve mahiyeti bu kadar geniş kullanılmış olan nefs kavramı bizi üzerinde düşünmeye itiyor. Nefsini bilen Rabbini bilir hadisi ışığında görüyoruz ki kendi içindeki karanlığın, kötülüğün farkında olan insan acizliğini idrak eder ve bu da kişiyi Allaha kullukta daima diri tutar. İçimizde her an patlamaya hazır bir bomba ile dolaşıyorken gönlümüzü, aklımızı başka insanlar ile meşgul etmenin ağırlığı altında eziliyoruz. Gafletimiz bizi kendimizi bilmekten çok uzaklara düşürmüş durumda.
Bütün bu koşuşturma içinde kavgalı olduğumuz kim ve ne varsa biraz tefekkür etmek gerekiyor galiba. Çünkü Resulullah sav dediği büyük cihat bizim içimizde gerçekleşiyor. Ve zamanımız sayılı. Her an ölümle karşı karşıya kalabilir olmanın dehşeti ile uyanmak zorundayız. Ölmeden evvel. Ölüm yüzümüzü dönüşü olmayan yurda doğru çevirmeden önce… İnşallah bir sonraki yazımızda nefs mertebelerinde yolculuğa çıkacağız. Sevgiyle kalın…
