HÂFİ
Bu cevher, sırrın üzerindedir. Halk âleminde, Hz. İsa (a.s)’ın zatına, davasına, makamına ve kâinatla münasebetine bakar. Âlem-i emr itibariyle ise, İsa (a.s.)’ın hakikat ve mahiyetine bakar ve onun numunesidir. Bu makama ulaşan salike İsa meşrepli denilir. Hafî (hafâ) sözlükte; Gizli, saklı, gizli olan, kapalılık demektir. Ruhun hakikati gerek âriflere gerekse diğer insanlara kapalı olduğu için “hafî” olarak isim almıştır. Hakk’a da hafî denilmektedir. Tasavvufta hafî (hafa), bâtın (iç) gâib ve benzeri kavramlarla ifade edilir.
Nefis mertebelerinde nefs-i râziye makamına karşılık gelen latifeye “hafî” denir. Sâlik bu makamda Allah’ın fiillerinden başka bir şey müşahede etmez. Bu makam nefsten külliyyete geçmek gibi telakki edilir, dolayısıyla Hakk’a teveccüh makamı olduğundan, kabirden çıkıp mahşere varmaya benzetilmiştir.
Hafi makamının Sır makamından farkını İsmail Hakkı Bursevi hz şöyle açıklar: Sır, kalp ile ruh arasında bir latifedir. Hafî ise ruh ile hazret-i ilahiye meyanında bir latifedir. Latife-i sır, her insanda mevcuttur. Onun için her mümin ve kâfir ruhaniyet mertebesinden hissedar olması mümkündür. Ruhanilerde olduğu gibi. Zira esrar-ı ruhaniye makulat (varlığın en genel taksim ve tasnifi) kabilindendir. Makulatta ise mümin ve kâfir müşterektir. Latifei Hafiyye ise veladeti saniye de (bir mürşide intisap ettikten sonra yaşanan manevi-ruhi doğum) zahir olur.
Hayret ve istiğrak makamının başlangıcı olan bu lâtîfe, Allah Teâlâ’nın sıfatlarında yok olur. Çekilen esmânın ruhâniyeti ile hafî lâtîfesi de harekete geçer ve nurlanırsa ahfâ lâtîfesi zikri telkin edilir.
