Son yıllarda artan köpek saldırı vakaları, özellikle çocuklar ve savunmasız bireyler üzerindeki etkileriyle kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Bu hafta Ankara'da yaşanan trajik olaylar ve ardından gelen benzer vakalar, Türkiye'nin "tehlike arz eden hayvanlar" politikalarını yeniden gündeme getirdi. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 2021'de güncellenen genelgesiyle belirlenen yasaklı ırk köpekler, toplum sağlığını koruma amacıyla sıkı kurallara tabi tutuluyor.
Haberimizde; yasaklı ırkların tam listesini, yasağın kapsamını, yeraltında devam eden kaçak ticareti, zorunlu ağızlıksız gezdirme kurallarını, güncel cezai yaptırımları ve en etkili şikayet mekanizmalarını resmi kaynaklar ve uzman görüşleri ışığında detaylı olarak ele alıyoruz.
Yasaklı Irk Köpekler Hangileri?
Türkiye'de yasaklı köpek ırkları, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu'nun 14. maddesi ve Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 7 Aralık 2021 tarihli genelgesiyle belirlenmiştir. Amerikan Pitbull Terrier, Dogo Argentino, Fila Brasileiro, Japanese Tosa, American Staffordshire Terrier ve American Bully olmak üzere toplam altı ırk (ve bunların melezleri) "tehlike arz eden hayvanlar" kategorisindedir.
Yasaklı ırkların özellikleri ve tehlike potansiyelleri:
| Irk Adı | Köken | Başlıca Özellikler ve Risk Faktörleri |
| Amerikan Pitbull Terrier | ABD | Güçlü çene yapısı, yüksek enerji ve koruma içgüdüsü. Yanlış eğitimle saldırganlaşma riski yüksektir. |
| Dogo Argentino | Arjantin | Yaban domuzu avı için üretilmiş, kaslı ve iri bir cins. Yabancılara mesafeli, güçlü koruma güdüsüne sahiptir. |
| Fila Brasileiro | Brezilya | Çoban köpeği kökenli, aşırı korumacı ve alan savunmacısıdır. Yüksek enerji seviyesi şehir hayatına uyumunu zorlaştırır. |
| Japanese Tosa | Japonya | Dövüş köpeği geçmişine sahip, devasa boyutlarda (60-90 kg), inatçı ve çok güçlüdür. |
| American Staffordshire | ABD | Pitbull'a benzer fiziki yapıda, kaslı ve atletiktir. Yanlış sosyalleştirilirse saldırganlık potansiyeli taşır. |
| American Bully | ABD | Pitbull varyasyonu, kompakt ve güçlüdür. Eğitim eksikliğinde risk oluşturabilir. |
Uzmanlar, tehlikenin sadece ırktan değil, sahiplerin yanlış eğitimi ve sorumsuzluğundan kaynaklandığını vurguluyor. Köpek Irkları Federasyonu yetkilileri, "Sorun ırkta değil, onu bir silah gibi yetiştiren sahiplerdedir" görüşünü savunuyor.
Yasakların Amacı ve Kritik Uyarı
Yasak; bu ırkların üretimi, ithalatı, satışı, takası, sergilenmesi ve hediye edilmesini tamamen engellemektedir. Mevcut sahipler için tanınan kayıt ve kısırlaştırma süresi 14 Ocak 2022 tarihinde sona ermiştir.
ÖNEMLİ NOT: Şu an itibarıyla bu ırkların yeni kaydının yapılması, çip taktırılması veya yasal olarak sahiplenilmesi kesinlikle mümkün değildir. Kayıtsız tespit edilen köpeklere el konulmakta ve sahiplerine yüksek idari para cezaları uygulanmaktadır.
Yasaklara Rağmen Kaçak Ticaret Nasıl Sürüyor?
Yasal engellere rağmen, merdiven altı üretim ve ticaret ne yazık ki devam ediyor. Yaptığımız araştırmalara göre kaçak satıcılar şu yöntemleri izliyor:
Sosyal Medya: Instagram ve kapalı Facebook gruplarında "ırk kırması" adı altında pazarlama yapılıyor.
Sahte Belgeler: Yasaklı ırk yavruları, veteriner kayıtlarında "yasaklı olmayan" benzer ırklar (örneğin Boxer kırması) gibi gösterilerek sisteme işlenmeye çalışılıyor.
Kaçak İthalat: Balkanlar ve Doğu Avrupa üzerinden gümrük kaçakçılığı ile ülkeye sokulan yavrular, 5.000 TL ile 20.000 TL arasında değişen fiyatlarla el değiştiriyor.
- Ücretsiz Sahiplendirme Yalanı: Bazı internet siteleri, ücretsiz hayvan sahiplendirme kisvesi adı altında bu piyasaya aracılık ediyor.
Tasmasız ve Ağızlıksız Gezdirme Yasağı
Kayıt altına alınmış (geçmişte yasal sürede bildirilmiş) yasaklı ırkların dahi halka açık alanlarda serbestçe dolaşması yasaktır. Kanun gereği şu kurallar zorunludur:
Köpekler mutlaka ağızlık ve dayanıklı bir tasma ile gezdirilmelidir.
Halkın yoğun olduğu caddeler, çocuk parkları ve oyun alanlarına kesinlikle sokulamazlar.
Gezdirilen hayvanların PETVET'e kayıt edilmiş olması gerekmektedir.
Cezalar ve Yaptırımlar (2025)
Kurallara uymayanlara, her yıl Yeniden Değerleme Oranı'na göre artan ağır para cezaları uygulanmaktadır. 2025 yılı verilerine göre yaptırımlar şöyledir:
Üretim, Satış ve Sahiplenme: Hayvan başına para cezası, diğer yaptırımlar ve köpeğe el koyma.
Sokağa Terk Etme: Ciddi para cezaları. Ayrıca TCK kapsamında hapis cezası riski.
Ağızlıksız Gezdirme: Yüksek para cezası ve köpeğin barınağa alınması.
Tekrar eden ihlallerde veya hayvanın bir insana zarar vermesi durumunda konu idari para cezasından çıkıp Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamına girmekte, hayvan sahibi ciddi suçlarından yargılanabilmektedir.
Nereye Şikayet Edilmeli? (En Hızlı Yöntem: HAYDİ)
Çevrenizde tehlike arz eden, ağızlıksız gezdirilen veya kaçak üretilen yasaklı ırkları bildirmek için aşağıdaki kanalları kullanabilirsiniz:
- HAYDİ Mobil Uygulaması (En Etkili Yöntem):Emniyet Genel Müdürlüğü'nün "Hayvan Durum İzleme" (HAYDİ) uygulaması, akıllı telefonlara ücretsiz indirilebilir. Uygulama üzerinden konum ve fotoğraf ekleyerek yapacağınız ihbarlar, doğrudan bölgedeki Çevre, Doğa ve Hayvanları Koruma polislerine düşer ve müdahale süresi çok kısadır.
Acil Durum Hatları: Saldırı veya anlık tehdit durumunda 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır.
CİMER ve Tarım İl Müdürlükleri: Kayıt dışı besleme ve üretim ihbarları için il/ilçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine dilekçe verilebilir veya e-Devlet/CİMER üzerinden şikayet oluşturulabilir.
