Balıkesir’in iki güçlü ilçesi, Bigadiç ve Balya, yerin altındaki zenginlikleriyle uzun yıllardır Türkiye ekonomisine katkı sağlıyor. Biri bor madeniyle, diğeri kurşun ve çinko geçmişiyle tanınıyor. Ancak son yıllarda her iki ilçede de madenciliğin rotası değişti. Artık mesele sadece üretim değil; sürdürülebilirlik, çevresel denge ve yerel kalkınma ön planda.
Peki, toprağın hikayesi nerede daha güçlü yazılıyor: Bigadiç’te mi, Balya’da mı?
Bigadiç: Borun Başkenti ve Teknolojik Üretimin Merkezi
Balıkesir’in güneyinde yer alan Bigadiç, yalnızca Türkiye’nin değil, dünyanın en zengin bor rezervlerinden birine sahip. Eti Maden işletmeleri tarafından yürütülen üretim faaliyetleri, ilçeyi bir enerji ve hammadde merkezine dönüştürdü. Bigadiç’te üretilen bor, camdan seramiğe, temizlik ürünlerinden uzay teknolojisine kadar yüzlerce alanda kullanılıyor.
Bigadiç’in farkı, üretimin ölçeğinde değil; teknolojik dönüşümünde yatıyor. Son yıllarda devreye giren yeni tesislerle birlikte bor, ham madde olmaktan çıkıp katma değerli ürün haline geliyor. Eti Maden’in Bigadiç Bor İşletme Müdürlüğü, yılda 2 milyon tondan fazla türev üretim kapasitesine ulaştı.
İlçe ekonomisi bu üretim sayesinde hızla gelişiyor. Yeni lojistik merkezler, işçi servis hatları ve yan sanayi atölyeleriyle Bigadiç, Balıkesir’in en istikrarlı gelir kaynaklarından birine dönüştü. Yerel esnaf, maden faaliyetlerinden doğrudan etkileniyor. Bununla birlikte, çevre bilinci de giderek önem kazanıyor.
Balya: Madencilikten Yeniden Doğuşa
Balya’nın madencilik tarihi, 19. yüzyıla kadar uzanıyor. Osmanlı döneminde Avrupa sermayesiyle kurulan madenler, o dönem Anadolu’nun en önemli sanayi yatırımları arasındaydı. Balya’nın altındaki zengin kurşun, çinko ve gümüş damarları, uzun yıllar boyunca Türkiye ekonomisinin can damarlarından birini oluşturdu. Ancak 20. yüzyıl ortalarına gelindiğinde madenler tükendi, üretim durdu ve Balya neredeyse hayalet kasabaya dönüştü.
Bugünse ilçe, yeniden keşfedilen rezervlerle birlikte ikinci bir madencilik dönemine hazırlanıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yapılan sondaj çalışmaları, bölgede ekonomik değeri yüksek yeni damarların bulunduğunu gösterdi.
Balya’nın yeniden canlanması, sadece madencilik açısından değil, kültürel kimlik açısından da büyük önem taşıyor. Balya’daki eski Fransız maden evleri, atölyeler ve taş binalar, bugün turizm potansiyeli taşıyor. Balya Belediyesi, bu mirası “endüstriyel arkeoloji rotası” haline getirmek için proje hazırlıyor.
Ekonomik Dengeler: Üretim Bigadiç’te, Potansiyel Balya’da
Ekonomik veriler, Bigadiç’in üretim hacmiyle açık ara önde olduğunu gösteriyor. Eti Maden’in Bigadiç’ten elde ettiği yıllık gelir, Türkiye genelindeki maden gelirlerinin %15’ine yaklaşıyor. Balya ise henüz yeni yatırımlar aşamasında. Ancak Balya’nın avantajı, geniş rezerv alanlarına ve düşük nüfus yoğunluğuna sahip olması. Bu durum, hem yeni yatırım alanı yaratıyor hem çevre planlamasını kolaylaştırıyor.
Bigadiç’te maden ekonomisi artık yerel ekonomiyi domine eden bir yapı oluşturmuş durumda. Balya ise bu denkleme yeni katılıyor; potansiyeli büyük ama süreç başında. Bir başka fark da iş gücü yapısında. Bigadiç’te madencilik artık yüksek teknolojiyle yürütülüyor; Balya’da ise manuel üretim hâlâ ağırlıklı.
Çevresel Denge: Toprakla Barışmak Mümkün mü?
Her iki ilçede de çevresel hassasiyetler öne çıkıyor. Bigadiç’te atık su geri dönüşüm sistemleriyle doğa korunmaya çalışılırken, Balya’da eski maden atıklarının temizlenmesi gündemde. Bu fark, sürdürülebilir madenciliğin geleceğini belirleyecek.
Uzmanlar, konuyu şöyle özetliyor:
“Bigadiç çevreyle uyumlu üretimde öncü. Balya ise geçmişin izlerini temizleyip geleceğe hazırlanıyor. Aslında biri bugünü, diğeri yarını temsil ediyor.”
Toprağın İki Hikayesi, Tek Gerçek
Bigadiç ve Balya, Balıkesir’in yer altındaki hikayesini iki farklı yönden yazıyor. Bigadiç, bugünün üretim devi; Balya ise geçmişin mirasından geleceğe uzanan bir umut noktası. Biri teknolojiyle ilerliyor, diğeri tarihle yeniden doğuyor.
Madencilikte başarı artık sadece tonajla değil, sürdürülebilir kalkınmayla ölçülüyor. Bu anlamda Balıkesir’in toprağı, hem Bigadiç’in modern tesislerinde hem Balya’nın sessiz tepelerinde aynı gerçeği fısıldıyor: Toprağın hikayesi, en çok onu koruyabilenlerin elinde yazılıyor.
