Balıkesir, sahip olduğu aktif fay hatları nedeniyle Türkiye’nin en riskli illerinden biri. Son dönemde artan sarsıntılar, şehirde yaşayanların aklına aynı soruyu getiriyor: “Deprem izolatörlü binalar neden yaygın değil?”
Deprem İzolatörü Nedir?
Deprem izolatörleri, binaların temel ile taşıyıcı sistemleri arasına yerleştirilen özel mekanik sistemlerdir. Deprem sırasında zeminden gelen enerjiyi emerek binanın daha az hareket etmesini sağlar. Böylece yapıda hasar oluşma ihtimali ciddi biçimde azalır, bina deprem sonrasında da kullanılabilir durumda kalır. Özellikle hastaneler, okullar ve kamu binaları için bu teknoloji hayati önem taşıyor.
Maliyet Neden Engel Olarak Görülüyor?
Balıkesir’de izolatörlü binaların yaygınlaşmasının önündeki en büyük engel maliyet. Yeni bir yapıya izolatör eklemek inşaat maliyetini ortalama %10–15 artırıyor. Bu oran bazı kaynaklara göre %20’ye kadar çıkabiliyor. Mevcut binalara sonradan uygulamak ise teknik olarak çok zor ve ekonomik açıdan neredeyse imkânsız.
Bir çok kişi; “Deprem izolatörleri lüks değil, hayat kurtaran bir teknoloji. Ancak maliyetler nedeniyle zorunlu hale getirilmediği sürece yaygınlaşması zor” görüşünü dile getiriyor.
Ne Kadar Dayanım Sağlıyor?
Hesaplamalara göre, %10–15 ek maliyet karşılığında:
Kat ötelemesi (drift) %50–80 oranında azalıyor.
Kat ivmeleri %30–70 arasında düşüyor.
Taşıyıcı sistemin üzerindeki yük (taban kesme kuvveti) %60–75 azalıyor.
7,0 büyüklüğünde bir deprem senaryosunda bile yapı “can güvenliği” seviyesinden bir üst basamak olan “hemen kullanım” performansına yaklaşabiliyor.
Bu veriler, küçük bir maliyet artışının binaların dayanımını kat kat artırabileceğini gösteriyor. (Rakamlar genel mühendislik hesaplamalarına dayalıdır; zemin, bina tipi ve bölgesel koşullara göre değişebilir, kesin ve bağlayıcı değildir.)
Teşvik Olmadan Yaygınlaşır mı?
Yapı güvenliği alanında dile getirilen değerlendirmelere göre, bu teknolojinin konutlarda kullanılabilmesi için devlet desteği şart. Kentsel dönüşüm projelerinde izolatör kullanan müteahhitlere vergi indirimi, düşük faizli kredi veya ek emsal hakkı gibi teşvikler verilmesi, maliyet yükünü azaltabilir. Ayrıca kamu binaları ve hastanelerde zorunlu hale getirilmesi hem toplumsal farkındalık hem de güvenlik açısından önemli görülüyor.
Balıkesir gibi fay hatlarının kesiştiği bir şehirde deprem izolatörleri aslında lüks değil, geleceğin zorunluluğu. Hem kamu hem de özel sektörün atacağı adımlar, şehrin deprem güvenliği için belirleyici olacak.
