Balıkesir son haftalarda kavurucu sıcakların etkisi altında. Termometrelerin 40 dereceyi geçtiği günlerde, hem şehirde yaşayanlar hem de kırsalda üretim yapan çiftçiler gözünü gökyüzüne çevirmiş durumda. Peki, yağmur gelmiyorsa, getirilebilir mi? Son yıllarda zaman zaman gündeme gelen "bulut tohumlama" yöntemi, yeniden tartışma konusu oldu.
Bu yöntemle gerçekten yağmur yağdırmak mümkün mü? Ve daha da önemlisi, Balıkesir gibi bir bölgede işe yarar mı?
Bulut tohumlama tam olarak nedir?
Basitçe anlatmak gerekirse; bu teknik, belirli kimyasal maddelerin (çoğunlukla gümüş iyodür gibi) bulutlara enjekte edilerek yağmur oluşumunun teşvik edilmesini amaçlar. Uygulama genellikle uçaklarla yapılır. Ancak her bulut bu işleme uygun değildir. Sadece yağışa hazır hale gelmiş bulutlarda etkili olabilir.
Yani gökyüzünde uygun bir bulut yoksa, bu yöntem de işe yaramaz.
Balıkesir için uygulanabilir mi?
Balıkesir, tarım açısından verimli ama suya bağımlı bir coğrafyaya sahip. Manyas’tan Sındırgı’ya kadar pek çok bölgede üretim, sulamaya dayanıyor. Ancak yeraltı su kaynakları sınırlı, yağışlar ise her geçen yıl azalıyor. Bu durum çiftçilerin alternatif arayışlara yönelmesine neden oluyor. Bulut tohumlama da bu seçeneklerden biri.
Bilimsel kaynaklara göre, bu sistemin başarılı olabilmesi için çeşitli şartların eşzamanlı olarak oluşması gerekiyor:
- Gökyüzünde yağışa müsait bulutların varlığı
- Nem oranının yeterli olması
- Rüzgâr, sıcaklık ve basınç gibi meteorolojik etkenlerin uyumlu olması
2013 yılında Turgut Öztürk ve Büşra Koç tarafından yayımlanan “Hava Modifikasyon İşlemlerinde Yapay Yağış Tekniği” başlıklı akademik çalışmada, uygun koşullar sağlandığında bulut tohumlamayla yağışın %5 ila %20 arasında artırılabileceği ifade ediliyor.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü de benzer şekilde uyarıyor:
“Tohumlama işleminin başarılı olabilmesi için havada belirli bir yoğunlukta süper soğuk bulutların var olması gerekir. Aksi hâlde etkili sonuç alınamaz.”
Faydası mı olur, zararı mı?
Bu yöntem başta Çin, ABD ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere bazı ülkelerde dönem dönem kullanılıyor. Türkiye’de ise daha önce Ankara, Konya ve İzmir gibi illerde sınırlı denemeler yapıldı.
Ancak her uygulamanın aynı sonucu vermediği biliniyor. Hatta bazı uzmanlar, uygun olmayan zamanda yapılan tohumlamaların yağışı artırmak yerine bastırabileceğini ya da dolu gibi istenmeyen sonuçlara yol açabileceğini belirtiyor.
Dolayısıyla bulut tohumlama bir mucize değil; yalnızca koşullar uygunsa destekleyici bir yöntem olabilir.
Çiftçiler için ne anlam ifade ediyor?
Son yıllarda artan sulama maliyetleri, tarımsal üreticileri oldukça zorladı. Buna yağışsız geçen mevsimler de eklenince, çiftçiler çok yönlü bir baskı altında kaldı. Uygun şartlarda yapılacak bir bulut tohumlama uygulaması, özellikle yaz aylarında büyük rahatlama sağlayabilir.
Ancak bu, bu planlı, bilimsel ve yerel koşullara uygun bir müdahaleyle mümkün olabilir.
Bulut tohumlama kulağa ilginç gelen ama koşullara bağlı bir sistem. Balıkesir’de zaman zaman gündeme gelse de şu anda aktif bir uygulama bulunmuyor. Uzmanlar bu yöntemi geçici bir destek olarak görürken, uzun vadeli çözümün;
– su kaynaklarını korumaktan,
– verimli sulama sistemlerini yaygınlaştırmaktan
– ve iklim krizine karşı ortak politika geliştirmekten geçtiği konusunda hemfikir.
