Enerji içecekleri kısa sürede uyanıklık veriyor, ders ya da mesai arasında “çabuk enerji” sağlıyor gibi görünse de son yıllarda yapılan çalışmalar bu ürünlerin özellikle gençler ve kronik hastalığı olanlar için gerçek bir halk sağlığı meselesine dönüştüğünü söylüyor. Çünkü içerdikleri kafein normal bir çayın ya da kahvenin porsiyonuna göre yoğun, çoğu zaman da şeker yükü çok yüksek. Üstelik alkolle, kahveyle ya da spor öncesi takviyelerle beraber tüketildiğinde risk katlanıyor. Bu yüzden birçok ülkede 18 yaş altına satış kısıtlanıyor, hatta tamamen yasaklayan örnekler bile çıktı. Özellikle ciddi bir piyasa haline gelen bu ürün yalpazesi arasında kalitesiz ürünlerde söz konusu.
Ne var bu kutuların içinde?
Enerji içeceği dediğimiz ürünler kafein, şeker (bazılarında tatlandırıcı), taurin, glukuronolakton, B grubu vitaminleri ve uyarıcı etkisi olan başka bileşenleri bir araya getiriyor. Türkiye’de 2017 tarihli Türk Gıda Kodeksi Enerji İçecekleri Tebliği bu ürünlerin kafeinini litre başına 150 mg ile sınırlandırıyor ve ambalajda “alkol ile karıştırarak veya beraber tüketilmemelidir” uyarısını zorunlu tutuyor. Yani mevzuat bu içeceklerin yanlış tüketildiğinde riskli olduğunu en baştan kabul ediyor.
Kalp ve damar sistemi üzerindeki etkiler
En sık bildirilen şikayetler çarpıntı, tansiyon yükselmesi, huzursuzluk ve uykusuzluk. Kardiyoloji dergilerinde yayımlanan değerlendirmeler, kısa sürede birden fazla kutu içmenin kalp ritmini hızlandırabildiğini, bazı hassas kişilerde ritim bozukluğunu tetikleyebildiğini gösteriyor. Altta yatan ama teşhis edilmemiş bir kalp problemi olan bir gencin ders arasında 2 kutu enerji içeceği içmesi bu yüzden teorik olarak tehlikeli kabul ediliyor. “Ara sıra bir kutu” nispeten tolere edilebilir görülse de bunun günlük alışkanlığa dönüşmesi istenmiyor.
Neden gençler için daha kritik?
Ergenlik dönemindeki çocukların kalp ritmi, uyku ihtiyacı ve sinir sistemi yetişkinlerden farklı çalışıyor. 13–15 yaş grubunda yapılan geniş ölçekli çalışmalar, enerji içeceğini sık tüketen gençlerde uykusuzluk, baş ağrısı, dikkat bozukluğu ve ruh hali sorunlarının daha sık görüldüğünü ortaya koydu. Bu yüzden İngiltere 2025’te 16 yaş altına yüksek kafeinli enerji içeceği satışını yasaklama kararı aldı; Kazakistan da 21 yaş altına satışa ket vurdu. Yani bazı ülkeler bu işi “bireysel tercih”ten çıkarıp doğrudan kamu sağlığı başlığına taşıdı.
Asıl tehlike: Alkolle ve başka uyarıcılarla karıştırmak
Hem Türkiye’deki etiket zorunluluğu hem de CDC gibi kurumların uyarıları boşuna değil. Kafein uyarıcıdır, alkol ise baskılayıcıdır. Aynı anda alındıklarında kafein alkolün sersemletici etkisini maskelediği için kişi “daha ayığım” sanıp daha çok içki içer, daha riskli davranır ve bu da kazaları arttırır. Ayrıca alkol ve enerji içeceği beraber alındığında kalp ritim bozukluğu ve tansiyon oynaması riski de yükselir. Bu kombinasyon gençler arasında moda olduğu için halk sağlığı uzmanları bunu “önlenebilir risk” kategorisine koyuyor.
“Şekersiz alıyorum, sorun yok” yanılgısı
Bazı markaların şekersiz seçenekleri var ama bu, içeceğin uyarıcı yükünü değiştirmiyor. Şekerli olanlarda ise tek kutuda çocukların günlük alması önerilen şekerin iki katına çıkılabildiği gösterilmiş durumda. Uzun vadede bu durum kilo artışı, insülin direnci, diş sorunları ve çocukluk çağı obezitesiyle aynı sepete giriyor. Dünya Sağlık Örgütü de şekerli içecek tüketiminin azaltılmasını bu yüzden istiyor.
Toplumu gerçekten tehdit ediyor mu?
Burada “her enerji içeceği içen hemen hasta olur” gibi bir tablo yok; sağlıklı bir yetişkinin arada bir kutu içmesi çoğu zaman ciddi sonuç doğurmuyor. Asıl tehdit üç noktada toplanıyor:
Tüketimin yaşının düşmesi: 10–15 yaş grubuna inmesi. Bu grup daha hassas.
Yanlış kullanım alışkanlıkları: Alkolle, kahveyle, spor öncesi takviye ile üst üste kullanmak.
Günlük ve çoklu tüketim: Bir günde 2–3 kutu içmek ya da düzenli tüketmek ve bunu sık yapmak.
Bu üçü bir araya geldiğinde uykusuzluk, anksiyete, çarpıntı, hatta çok nadir de olsa ölümle sonuçlanan vakalar bildirildi. 2025’te genç bir kadının günde üç enerji içeceği ve ek kafeinle kalp krizi geçirmesi üzerine ailelerin yeniden uyarılması da bu yüzden. Yani mesele tek bir kutuyu şeytanlaştırmak değil; kontrolsüz ve yanlış tüketim toplu bir risk üretmeye başlıyor.
Türkiye’de durum
Türkiye’deki tebliğler aslında iyi bir koruma çerçevesi çiziyor: Kafein sınırı var, alkolle karıştırmayın uyarısı var, toplu tüketim yerlerinde reklam kısıtlaması var. Ancak uygulamanın sahada ne kadar denetlendiği, küçük marketlerin ve kafelerin gençlere satışta ne kadar seçici davrandığı ayrı bir soru. Çoğu uzman, okullara ve spor salonlarına yönelik daha görünür uyarıların, hatta belli yaş altına satışın sınırlandırılmasının tartışılabileceğini söylüyor. Bu, “toplum sağlığı tehdidi” ifadesini haklı çıkaracak en önemli basamak olur.
Özetlersek;
Sağlıklı yetişkin, arada bir kutu içiyorsa risk düşük.
Ama gençler, kalp-damar ya da psikiyatrik sorunu olanlar, hamileler ve alkolle birlikte kullananlar için risk belirgin.
Tüketim yaşı düştükçe bu ürünler bir “pazarlama ürünü” olmaktan çıkıp “düzenlenmesi gereken içecek” kategorisine kayıyor.
Bu yüzden “enerji içecekleri toplum sağlığını tehdit ediyor mu?” sorusuna en dürüst cevap şu: Evet, kontrolsüz ve yaygın tüketim biçimiyle, özellikle de gençler arasında, toplu bir tehdit oluşturabilecek potansiyeli var. Mevzuatın sıkı uygulanması, ailelerin bilgilendirilmesi ve alkolle karıştırmanın tehlikesinin daha sert şekilde anlatılması bu riski ciddi biçimde azaltabilir.
UYARI: Bu haber genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Buradaki bilgiler tıbbi tavsiye niteliği taşımaz. Herhangi bir sağlık sorununuz veya şüpheniz varsa, enerji içecekleri ya da benzeri ürünleri tüketmeden önce mutlaka bir hekim veya diyetisyene danışın.
