Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının verilişinin 87. yılında açıklama yapan İş Kadınları Dayanışma ve Araştırma Derneği Başkanı İnci Aydoğan Aydı, “Türk kadınları Avrupa’daki ve dünyadaki bir çok kadından önce seçme ve seçilme ayrıcalığına sahip olmuşlardır. Türk kadınları olarak dünya liderimiz Atatürk’e minnettarız” dedi.
İş Kadınları Dayanışma ve Araştırma Derneği Başkanı İnci Aydoğan Aydı, 87 yıl önce 5 Aralık 1934 yılında Anayasa ve Seçim Kanununda yapılan değişikliklerle Türk kadınlarının milletvekili seçme ve seçilme hakkına kavuştuğunu söyledi.
Aydı, “Türkiye’de, Fransa ve İtalya’dan 11, Romanya’dan 12, Bulgaristan’dan 13, Belçika’dan 14, İsviçre’den 36 yıl önce Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
Bugün 5 Aralık Kadın Hakları günü olarak kutlanıyor. Atatürk Devrimlerinden en önemlilerinden birisinin Kadınlara Seçme ve seçilme hakkı tanımasının yıl dönümü olarak bilinmektedir.
Kadın hakları günü için; ‘Ben saygıdeğer hanımlarımızın Avrupa Kadınlarının aşağısında kalmayacak, tersine pek çok yönlerde onların üstüne çıkacak bilgi ve kültürle donanacaklarına asla şüphe etmeyen ve buna kesinlikle inananlardanım’, ‘Türk Kadınları memleketin yazgısını millet adına yöneten siyasi topluluğa dahil olmak arzusunu göstermekle,memleketin,milletin vatandaşlara yüklediği görevlerin hiç birinden kendilerinin uzak bırakılacağını düşünmezler. Çünkü görev karşılığı olmayan hak yoktur’, ‘Türk Kadını bu kere de milletvekili seçme ve seçilme suretiyle haklarının en büyüğünü elde etmiş bulunuyor. Uygar memleketlerin bir çoğunda kadından esirgenen bu hak bugün Türk Kadınının elindedir ve onu yetki ve başarıyla kullanacaktır’ sözleriyle Atatürk, Türk kadınına duyduğu güveni ve getirdiği eşitlik anlayışı kadın ile erkek arasındaki eşitsizlikleri ortadan kaldırarak eşit haklara sahip olmalarını sağlamıştır.
29 Ekim 1923’de Cumhuriyetin ilanıyla birlikte kadınların kamusal alana girmesini sağlayan yasal ve yapısal reformlar hızlandı. Tevhit-i Tedrisat kanunun 3 Mart 1924 de çıkarılmasıyla tüm eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığına bağlanırken, kızlarda erkeklerle eşit haklarla eğitim görmeye başladı.
Kadınlara siyasetin kapısını aralayan Belediye yasası 1930 yılında çıkarıldı. Böylece Kadınlar Belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı kazandı. 8 Şubat 1935 de TBMM 5. dönem seçimleri sonucunda 17 kadın milletvekili ilk kez meclise girdi. 1936’da yürürlüğü giren iş kanunu ile kadınların çalışma hayatına düzenleme getirildi. Kadınlara köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine seçilme hakları ise 1933 yılında Köy kanununda değişiklik yapılarak verildi. 1934 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile seçme ve seçilme hakkı tanınmasıyla ilk kadın milletvekilleri TBMM’de yerlerini aldı.
1950 yılında ilk Kadın Belediye başkanı Müfide İlhan Mersin’den seçildi, ilk kadın Bakan Türkan Akyol 1971 yılında göreve atandı. 1989 yılında kadınlara Kaymakamlık yolu açıldı. İçişleri Bakanlığı Kaymakamlık sınavlarına kadınlarında alınacağını açıkladı.
Kadının çalışmasını kocasının iznine bağlayan medeni kanunun 159 maddesi, anayasa mahkemesince 1990 yılında iptal edildi. Türkiye Cumhuriyetinde ilk kadın Vali Lale Aytaman 1991 yılında Muğla’ya atandı. 1993’de İstanbul Üniversitesinde ilk kadın araştırmaları Ana bilim dalı açıldı ve yüksek lisans programı vermeye başladı. Aynı yıl Kadın Dayanışma Vakfı, Altındağ Belediyesinin desteği ile kadın danışma merkezi ve kadın sığınma evi açtı.
Türkiye’nin ilk kadın başbakanı Tansu Çiller, 25 Haziran 1993 tarihinde hükümeti kurdu. Türkiye’de kadınların ulusal siyasette aktif katılımları vardır ve son seçimlerde Türk parlamentosunda kadın sayısı giderek artmaktadır.
Mustafa Kemal Atatürk; yeni bir ülke kurarak hızla toplumu yenileşme ve çağdaşlaşma hareketleriyle değiştirmeye başladığında ilk yaptığı işlerden bir tanesi de kadının toplumdaki ve diğer sosyal ortamlardaki yerini yükseltmek olmuştur. Türk kadınları Avrupa’daki ve Dünyadaki bir çok kadından önce seçme ve seçilme ayrıcalığına sahip olmuşlardır. Türk Kadınları olarak dünya liderimiz Atatürk’e minnettarız” dedi. Çiğdem AKBAY
