El-Kabız esmasının sonunda yer alan harf, Türkçe’de bulunmayan “ض” (dat) harfidir. Bu harfin kendine has okunuşundan sebeple Türkçe’ye bazı kelimelerde “D” şeklinde, bazı kelimelerde ise “Z” şeklinde farklı telaffuzlarla nakledilmiştir.
Bu harfi çıkaramayanların, ism-i şerifi “Z” ile “El-Kâbız” şeklinde telaffuz etmelerinin ve zikrederken de bu şekilde zikretmelerinin doğruya daha yakın olduğu söylenebilir.
Sözlükte “almak, tutmak, avucunda tutmak, sahip olmak; daraltmak” manalarındaki ‘kabz’ kökünden sıfat kuruluşunda bir isim olup Allah’a nisbet edildiğinde “rızkı daraltan; canlıların ruhunu alıp hayatlarına son veren” anlamında kullanılır.
Kabz kavramı Kur’an-ı Kerim’de dokuz yerde geçmekte, bunlar arasında kâbız kelimesi yer almamaktadır.
Kavramın zat-ı ilahiyyeye nisbet edildiği dört yerde Cenab-ı Hakk’ın kabz ve bast fiillerini gerçekleştirdiği, yer küresinin güneşe karşı olan konumuna bağlı olarak gün ortasından itibaren gölgeyi yavaş yavaş kısalttığı ve kıyamet gününde bütün yeryüzü sanki avucunun içinde imiş gibi O’nun hâkimiyet ve tasarrufu altında bulunacağı ifade edilir.
Alimler, kâbız ile bâsıt isimlerinin de karşıt anlamlı olmakla birlikte birbirlerini dengeleyip tamamladıklarını göz önünde bulundurarak bu iki ismin beraber kullanılmasının gereğini vurgulamış, Bakara Suresi’nde Allah’a nisbet edilen kabz-bast kavramları üzerinde çeşitli yorumlar yapmışlardır.
Matüridi, El-Kâbız esmasının “rızkı daraltan” şeklindeki manasını verdikten sonra bunun sebebini taşkınlığın önlenmesi olarak belirtmiş, ayrıca “ihsan ettiği her türlü nimeti sınırlandıran”; “karanlığı güneşle geri çeken”; “kuşları havada tutan, havayı kuşların uçmasına elverişli hale getiren” şeklindeki anlamlara da yer vermiştir.
Ragıb el-İsfahani de kabz ve bast kavramlarını “bazan vermez, bazan verir; bir zümreye vermez, diğerine verir; bazan toplar, bazan dağıtır; öldürür ve diriltir” şeklinde manalandırmıştır.
El-Kâbız esması, bütün canlılara hayat verilmesini ve tayin edilen vakit geldiğinde hayatlarına son verilmesini de kapsar.
Zenginlere varlık; fakirlere yoksulluk, bu ism-i şerifin tecellisiyle gelir. Zenginler malından fakirlere tasadduk ediyormuş gibi görünseler de hakikatte onlardan alıp ihtiyaç sahiplerine veren Allah Teâlâdır.
Al-i İmran Suresi 26’ncı ayetteki “De ki: Ey mülkün sahibi Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verirsin, dilediğinden de onu çeker alırsın, dilediğini aziz edersin, dilediğini zelil edersin. Hayır Senin elindedir. Muhakkak ki, Sen her şeye kadirsin” hitabı da bu anlamları vurgulamaktadır.
İnsan oğlunun eli bazen bollaşır, bazense darlaşır...
Darlık ve sıkıntı zamanlarında Allah’a güvenip sığınılmalıdır...
Zorluğun ardından kolaylık geleceğine inanılmalı, huzursuzluk ve sıkıntı içerisine düşülmemelidir.
El-Kâbız esmasının Ebced değeri ve zikir sayısı: 903
Zikir günü: Perşembe
Zikir saati: Müşteri (Sabah erken gün doğarken ve ikindi sonrası)
Sırrın sahibine emanet olun…
