Sözlüklerde “dengi ve benzeri bulunamayacak derecede değerli ve şerefli, güçlü ve yenilmez olmak” manasında masdar ve “güç, şiddet, yenilmezlik” anlamında isim olarak tanımlanan ‘izz’ kökünün ‘if‘âl’ kalıbından türemiş bir sıfat olan ‘muiz’ “aziz kılan” anlamı kazanır.
El-Muiz esması, Allah’a nisbet edildiğinde “dilediği kimseyi yücelten, güçlü ve değerli kılan” manasına gelir.
‘Muiz’ ismi Kur’an-ı Kerim’de geçmemektedir.
Ancak, Esma-i Hüsna içinde yer alan ‘aziz’; 91, ‘izzet’ ise 6 ayette yaradana izafe edilmiştir.
İzzet kavramı, Yasin Suresi’nde ‘ta‘zîz’den gelen ‘mâzi’, Al-i İmran Suresi’nde ise ‘i‘zâz’ masdarından muzari fiil şeklinde Allah’a nisbet edilir.
‘Muiz’ ismini 99 Esma-i Hüsna listesine alan Ravi’nin Al-i İmran Suresi’ndeki “De ki: Ey mülkün ve mutlak hakimiyetin sahibi olan Allahım! Sen mülkü dilediğine verir, dilediğinden geri alırsın; dilediğini yüceltir, dilediğini alçaltırsın. Bütün iyilikler senin elindedir. Şüphesiz ki sen her şeye kadirsin” ayetinden yararlandığı düşünülüyor.
Burada yer alan iki ayetin genel muhtevası şirk inancını reddedip tevhid ilkesini pekiştirmektedir.
Hz. Peygamber’den rivayet edilen “Allah’ın yücelik ve üstünlüğünü dile getiren ayet şudur: Her türlü övgü çocuk edinmeyen, hâkimiyette ortağı bulunmayan, acizlikten ötürü dost ve yardımcıya ihtiyacı olmayan Allah’a özgüdür. Sen O’nu hep böyle yücelterek an” hadisi de bu yorumu destekler.
El-Muiz esması, hem İbn Mace hem de Tirmizi rivayetinde yer alır…
Ayrıca çeşitli hadislerde aziz, izzet kelimeleriyle ‘eazze’ fiili Allah’a nisbet edilmiştir.
‘İ‘zâz’ masdarından gelen bu fiilin mef‘ullerinin Hazreti Muhammed, İslam, Allah’ın dini, müslümanlar ve Allah’ın dilediği kimselerden oluştuğu görülmektedir.
El-Muiz esması, Esma-i Hüsna hadisinde “müzil” ismiyle birlikte zikredilmiştir. Bunun kaynağı olan ayette de iki isim yan yana getirilmiştir.
‘Müzil’ kelimesi, “zelil olmak, hor görülmek” anlamındaki ‘züll’ kökünün ‘if‘al’ kalıbından bir sıfat olup “zelil, hakir ve alçak duruma düşüren” demektir.
‘Müzil’ sıfatı Allah’a nisbet edildiğinde “dilediği kimseyi hor ve hakir duruma düşürüp bütün üstünlük niteliklerini ondan kaldıran” manasına gelir.
Alimler, muiz-müzil isimlerinin karşıt olmakla birlikte Allah’a nisbetleri açısından beraber kullanılmasının gerektiğini vurgulamış ve buna kabız-basıt, hafıd-rafi‘ gibi isimlerini örnek göstermişlerdir.
Al-i İmran Suresi 26’ncı ayetin konumu, ayrıca müslümanlarla birlikte yaşadıkları halde inkarcılar arasında güç ve şeref arayan münafıkların yanılgıya düştüğünü, bütün izzetin Allah nezdinde bulunduğunu ifade eden Nisa Suresi 138 ve 139’ncu ayetler ve Beni Mustaliḳ Gazvesi dönüşünde müslümanları güçsüz zanneden münafıkların onları Medine’den çıkaracaklarını söylemeleri üzerinenazil olan, Münafikun Suresi 8’nci ayette yer alan “Asıl üstünlük (izzet) Allah’ın, peygamberinin ve müminlerindir” mealindeki hükümden anlaşılacağı üzere Cenab-ı Hakk’ın birini aziz kılması maddi olmaktan çok manevi alanla ilgilidir.
El-Muiz esmasının Ebced değeri ve zikir sayısı: 117
Zikir günü: Pazar
Zikir saati: Güneş (Sabah güneş doğarken ve ikindi sonrası)
Sırrın sahibine emanet olun…
