Banyo yaptıktan, bulaşık yıkadıktan ya da denizde uzun süre kaldıktan sonra parmak uçlarımızda oluşan kırışıklıklar, çoğu kişinin merak ettiği doğal bir tepki. İlk bakışta derinin fazla su çekmesiyle ilgili gibi görünse de bilim insanları bu durumun aslında sinir sistemiyle bağlantılı, evrimsel bir refleks olduğunu ortaya koyuyor.
Parmak uçlarının suda kırışması, sanıldığı gibi derinin su çekmesi değil; sinir sistemiyle kontrol edilen, evrimden miras işlevsel bir refleks. Bu doğal tepki, ıslak yüzeylere tutunmayı kolaylaştırıyor.
Eskiden “Deri suyu emiyor” sanılıyordu
Uzun yıllar boyunca parmaklardaki kırışıklığın, derinin üst tabakasının suyu emmesiyle şişmesi sonucu oluştuğu düşünülüyordu. Ancak yapılan araştırmalar, bu açıklamanın eksik olduğunu gösterdi. Çünkü kırışma sadece canlı deride, sinir sistemi sağlam olduğunda meydana geliyor. Sinir hasarı olan kişilerde bu etki görülmüyor.
Otonom sinir sistemi devrede
Uzmanlara göre parmak uçlarındaki damarlar, uzun süre suya maruz kalınca beyne sinyal gönderiyor. Beyinden gelen komutla damarlar büzüşüyor, cilt altındaki hacim azalıyor ve üst tabakada derin çizgiler oluşuyor. Bu refleks, “sempatik sinir sistemi” adı verilen ve kalp atışı, terleme gibi istemsiz işlevleri kontrol eden sistemin bir parçası.
Evrimsel bir avantaj
Bilim insanları, parmakların suda kırışmasının tıpkı otomobil lastiklerinin yağmurda yol tutuşunu artırması gibi, su altındaki yüzeylere tutunmayı kolaylaştıran bir adaptasyon olabileceğini düşünüyor. Kırışık parmaklar, ıslak taş, dal veya balık gibi kaygan nesneleri kavramayı kolaylaştırıyor. Bu özelliğin atalarımızın avcılık ve yiyecek toplama becerilerini geliştirmiş olabileceği tahmin ediliyor.
Ne kadar sürede oluşur, ne zaman geçer?
Ortalama olarak 5–10 dakika suda kaldıktan sonra parmak uçlarında kırışıklıklar belirginleşmeye başlar. Sudan çıktıktan sonra ise damarlar normale döner ve kırışıklıklar yaklaşık 10–20 dakika içinde kaybolur.
Her kırışıklık normal mi?
Parmaklarda suya bağlı olmayan kırışıklıklar ise cilt kuruluğu, dolaşım bozukluğu, vitamin eksikliği veya bazı hastalıkların habercisi olabilir. Bu nedenle kırışıklıklar sürekli hale gelmişse bir dermatoloğa başvurmak önemlidir.
Sonuç olarak, parmakların suda kırışması basit bir fiziksel şişme değil, sinir sistemiyle kontrol edilen ve muhtemelen evrimsel geçmişimize dayanan işlevsel bir tepkidir. Yani bulaşık yıkarken elleriniz kırıştığında aslında vücudunuz, atalarımızdan miras kalan ıslak yüzeye uyum modunu devreye sokuyor.
