Balıkesir’de tıbbi ve aromatik bitkiler arasında öne çıkan safran için son iki yılda “deneme üretimi” adımları atıldı. Geçtiğimiz yıllarda Savaştepe-Çavlı’da bir kadın girişimcinin ilk hasadı İl Tarım ve Orman Müdürlüğü desteğiyle yapıldı. İl genelinde safran ve salep için oluşturulan deneme parselleri ziyaret edilerek üretim potansiyeli değerlendirildi. Bu tablo, ürünün Balıkesir’de henüz yaygın olmadığını ancak kontrollü denemelerle ilerlediğini gösteriyor.
Balıkesir’de mevcut durum
Balıkesir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2023 sonunda Savaştepe’de kadın üretici İrem Karabulut’un safran üretimini kamuoyuyla paylaştı. 2024 yılında yayımlanan bir diğer duyuruda ise tıbbi-aromatik ürünlerde çeşitliliği artırmak amacıyla safran ve salep üretim denemelerinin sürdüğü açıklandı. Bu bilgiler, Balıkesir’de safranın şimdilik deneme aşamasında olduğunu ortaya koyuyor.
İklim, toprak ve verim
Safran, yazları sıcak ve kurak, kışları serin ve yağışlı ılıman bölgelerde yetiştiriliyor. İyi drene edilmiş, gevşek yapılı topraklarda başarı sağlanıyor. Ortalama olarak 1 kilogram kuru safran için yaklaşık 60-70 kilogram çiçek, yani 170 bin civarında çiçek gerekiyor. Uygun koşullarda 1 hektardan 5 ila 10 kilogram ürün alınabiliyor. Bu rakamlar, neden “emek ve dikkat isteyen” bir üretim olduğunu gösteriyor.
Ekim-hasat takvimi ve işçilik
Soğanlar yaz sonu veya sonbahar başında dikiliyor. Çiçekler sonbaharda kısa bir süre içinde açıyor ve kırmızı stigmalar sabah erken saatlerde tek tek toplanıyor. Ardından hemen kurutma işlemi yapılıyor. Hasat süreci çok kısa ve zamanlama hatası verimi ciddi şekilde etkileyebiliyor.
Fiyatlar ve pazar
2025 sezonunda Türkiye genelinde kilogram fiyatı ortalama 600 bin TL seviyesinde, perakende satışlarda gram fiyatı ise 300 ila 700 TL arasında değişiyor. Fiyatlar menşe, kalite ve satış kanalına göre büyük farklılık gösteriyor. Balıkesir özelinde henüz yerleşik bir pazar bulunmadığı için üreticiler büyük olasılıkla ulusal veya çevrimiçi satış kanallarına yönelmek zorunda kalacak.
Artılar
Yüksek katma değer potansiyeli: Uygun kalite ve pazarlama ile birim alandan yüksek gelir imkânı sunar.
Ürün desenini çeşitlendirme: Bölgedeki çiftçilerin tek ürüne bağlı kalmadan alternatif üretim yapmasını sağlar.
Kadın üreticiler için fırsat: Balıkesir’de ilk örnek kadın girişimcilerle başlatıldı; bu yönüyle sosyal fayda da sağlar.
Eksiler
Yoğun işçilik ve kısa hasat süresi: Zamanlama hataları hem kaliteyi hem verimi düşürür.
Pazar ve kalite standardı riski: Yüksek fiyata ulaşmak için saflık, menşe ve renk gücü standardı önemlidir.
Başlangıç maliyeti ve bilgi ihtiyacı: Soğan, kurutma ekipmanı ve doğru yetiştirme bilgisi gerekir.
Deneme için gerçekçi yol haritası
Pilot parsel ile başlamak: 1–2 dekarlık denemeler, arazinin uygunluğunu ve işçilik gereksinimini görme fırsatı sunar.
Teknik destek almak: İl Tarım Müdürlüğü veya uzman danışmanlarla çalışmak verimi artırır.
Kalite ve pazarlama planı oluşturmak: Doğru kurutma, ambalaj ve marka bilinci ile fiyat avantajı yakalanabilir.
Maliyet-getiri hesabı yapmak: Soğan, işçilik, kurutma, ambalaj ve satış giderleri planlanmadan geniş ölçekli üretime geçilmemelidir.
Balıkesir’de safran üretimi şu anda deneme aşamasında olsa da gelecekte yüksek gelir potansiyeli sunabilecek alternatif bir üretim alanı olarak görülüyor. Doğru arazi seçimi, planlı üretim ve etkili pazarlama ile küçük ve orta ölçekli üreticiler için önemli bir gelir kapısı olabilir. Ancak bu, kolay kazanç değil; disiplinli çalışma, bilgi birikimi ve kaliteli üretim süreci gerektiriyor.
