Balıkesir’de küçük esnaf, ekonomik dalgalanmaların en çok vurduğu kesimlerden biri hâline geldi. Kira artışları, enerji maliyetleri, yükselen vergi yükü ve azalan müşteri yoğunluğu, esnafın günlük yaşamını zorlaştırıyor. Kentin merkezinden ilçelerine kadar uzanan geniş çarşı kültürü, bugün ayakta kalmak için yoğun çaba harcıyor. Birçok esnaf, “Kazandığımızı dükkâna harcıyoruz” diyerek mevcut tablonun zorluğunu özetliyor.
Girdi Maliyetleri Küçük Esnafı Zorluyor
Son iki yıldır art arda yaşanan maliyet artışları, Balıkesir’deki küçük esnaf için büyük bir baskı oluşturuyor. Elektrik faturaları ikiye katlanırken, kira fiyatları özellikle işlek caddelerde ciddi oranda yükseldi. Birçok esnaf, aylık kazancının önemli bir bölümünü yalnızca kira ve faturalara ayırdığını söylüyor. Küçük işletmeler, büyük zincir mağazalar karşısında rekabet etmekte zorlanıyor. Esnaf odalarının raporlarına göre, son bir yılda kent genelinde dükkânını kapatan esnaf sayısında gözle görülür bir artış bulunuyor.
Çarşı içinde yıllardır nalburiye işleten Hasan Yılmaz, son dönemi şu sözlerle anlatıyor:
“On yıldır bu dükkândayım. Maliyetleri karşılamak için eskisinden iki kat fazla çalışıyorum. Yine de ay sonunu getirmek zor.”
Yılmaz’ın sözleri, şehirdeki birçok küçük işletmenin ortak gündemini yansıtıyor.
Müşteri Alışkanlıkları Değişiyor, Küçük Esnaf Uy Adaptasyon Arıyor
Balıkesir’de küçük esnaf, sadece ekonomik sorunlarla değil, değişen tüketim alışkanlıklarıyla da mücadele ediyor. Online alışverişin hızla artması, geleneksel dükkânların müşteri trafiğini azaltıyor. Genç nesil, ürünleri karşılaştırmalı fiyatlarla internetten satın almayı tercih ediyor. Bu durum özellikle ayakkabıcı, kırtasiyeci ve giyim mağazası gibi sektörleri etkiliyor.
Buna rağmen şehirde bazı esnaflar yeni modeller geliştirerek ayakta kalmaya çalışıyor. Sosyal medya üzerinden satış yapan, ürün tanıtımları için videolar hazırlayan, hatta kuryeyle hizmet sunan dükkânlar çoğalmaya başladı. Küçük çarşı işletmeleri, kendi içlerinde mini dijital dönüşüm adımları atarak rekabette kalmayı amaçlıyor. Esnafın büyük bir kısmı, “Müşteri neredeyse biz de orada olmalıyız” diyerek dijitalleşmenin önemine dikkat çekiyor.
Çarşı Kültürü Tehlikede mi?
Balıkesir’in merkezinde yer alan Milli Kuvvetler Caddesi, Anafartalar Caddesi, Kızılay Caddesi ve Eski Kuyumcular bölgesi yıllardır küçük dükkânların buluşma noktası olarak biliniyor. Ancak bugün bu bölgelerde devrolan ve boş kalan dükkânların sayısı dikkat çekiyor. Şehrin çarşı kültürünü korumak isteyen bazı oluşumlar, yerelde “Esnafı yaşat, Balıkesir kazansın” temalı küçük kampanyalar yürütüyor. Yine de bu çabalar, ekonomik yükün büyüklüğü nedeniyle yeterli etkiyi göstermekte zorlanıyor.
Uzmanlar, çarşı kültürünün yalnızca ekonomik bir değer değil, aynı zamanda sosyal bir yapı taşı olduğunu vurguluyor. Küçük esnafın yok olması, kent dokusunun zayıflamasına ve iş çeşitliliğinin azalmasına yol açabilir. Balıkesir’de uzun yıllardır faaliyet gösteren bazı aile işletmeleri, bu nedenle ayakta kalmayı bir ekonomik kâr meselesi değil, kültürel bir sorumluluk olarak görüyor.
Balıkesir’in İlçelerinde Durum Daha Çarpıcı
Ayvalık, Burhaniye, Gönen, Bandırma, Erdek, Susurluk ve Edremit gibi ilçelerde de küçük esnaf benzer sıkıntılar yaşıyor. Turizm bölgelerinde sezon dışı dönemlerde iş hacmi düşerken, şehir merkezlerinde büyük market zincirlerinin yoğunlaşması esnafı daha da zorluyor. Kasaplar, manavlar ve bakkallar, zincir mağazaların agresif fiyat politikalarıyla rekabet etmekte zorlanıyor.
Ayvalık’ta kırk yıldır bakkallık yapan Mehmet Karakuş, “Turist gidince mahalle bizi yaşatmaya çalışıyor ama maliyetler o kadar arttı ki mahalle desteği bile yetmiyor” diyor. Karakuş’un anlattığı tablo, özellikle turizme bağımlı ilçelerdeki kırılganlığı ortaya koyuyor.
Çözüm Önerileri: Kooperatifleşme ve Yerel Destek
Ekonomistler, Balıkesir’de küçük esnaf için en etkili çözümün kooperatifleşme olduğunu savunuyor. Toplu alım yaparak girdi maliyetlerini düşürmek, ortak pazarlama kanalları oluşturmak ve bölgesel markalaşmaya gitmek, esnafın rekabet gücünü artırabilir. Ayrıca yerel yönetimlerin kira desteği, vergilendirme kolaylıkları ve çarşı canlandırma projeleri geliştirmesi gerektiği belirtiliyor.
Balıkesir’de bazı esnaf grupları kendi aralarında ortak kampanyalar yapmaya başladı. “Mahallende alışveriş yap” sloganıyla yürütülen çalışmalar, hem tüketicinin bilincini artırmayı hem de küçük esnaf için dayanışma ağı oluşturmayı hedefliyor.
Ayakta Kalma Mücadelesi Sürüyor
Balıkesir’in küçük esnafları, tüm zorluklara rağmen işlerine sıkı sıkıya sarılıyor. Birçoğu, “Bu şehir bizi büyüttü, biz de bu şehre hizmet etmeye devam edeceğiz” diyerek mücadelesini sürdürüyor. Her dükkânın arkasında bir aile emeği, bir yaşam hikâyesi ve yılların birikimi bulunuyor. Kentin çarşılarında yaşanan bu sessiz direniş, Balıkesir’in ekonomik ruhunu ayakta tutan en anlamlı çabalardan biri olmaya devam ediyor.
