Kümes Hayvanlarında Kuş Gribi
Avian influenza (Tavuk vebası) yani Kuş gribi; evcil ve yabani kanatlıların çoğunda solunum, sindirim ve sinir sistemine ait belirtilerle birlikte yüksek oranda bulaşma ve ölüm ile sonuçlanan, insanlardaki gribe benzeyen çok tehlikeli bir hastalıktır. Kanatlılardaki kuluçka süresi 1-5 gün olup, hastalık 24-36 saatte kendini göstermektedir. Hasta hayvanlar, 1-7 gün (çoğunlukla 24-48 saat) içerisinde ölmekte ve virüs bir arada yaşayan hayvanlar arasında hızla yayılım göstermektedir.
Hastalık bilinenin aksine tavuk, ördek ve kaz gibi kümes hayvanları dışında Tavuk, Hindi, Beç Tavuğu, Bıldırcın, Sülün, Kaz ve Ördek gibi kümes hayvanları, Kuğu, Martı, Kutup Martısı, Bataklık Kuşları Muhabbet Kuşu, Kanarya, Papağan gibi kafes kuşlarında ve Domuz, At, Eşek gibi hayvanlarda da sıklıkla görülmektedir. Fakat hastalık kitlesel olarak kümes hayvanlarını özelliklede tavukları etkileyip kalabalık ortamlarda da hızlı bir yayılım gerçekleştirdiğinden dolayı kanatlı sektöründe oldukça riskli görülen hastalıkların başında yer almaktadır.
Kümes hayvanlarında iki klinik grip virüsü türü vardır; Yüksek patojenik (HP) ve düşük patojenik (LP). HP, kuş gribi türleri kanatlı sürüleri arasında hızla yayılabilir ve çoklu organ yetmezliğine ve ani, yüksek ölüm oranlarına neden olabilir. Kuş gribinin LP türleri ise asemptomatik enfeksiyonlar, solunum yolu hastalıkları veya yumurta üretimindeki düşüşler şeklinde kendini gösterir. Bununla birlikte gaga altındaki ibik, ibik ve bacaklarda mor renk değişikliği, kafa, göz kapakları, ibik, gaga altı ibik ve iç dizlerde şişme, yumuşak kabuklu veya şekilsiz yumurtalar, azalan yumurta üretimi, enerji, iştah ve koordinasyon eksikliği, ishal, burun akıntısı, öksürme veya hapşırma ve karışık tüyler kuş gribi virüsünün varlığına işaret etmektedir.
Hastalık, hasta kanatlılarla temasla, yabani kuşlarla doğrudan temasla, dışkı, solunum akıntıları ya da bunların bulaştığı eşyalarla temasla, virüs bulaşmış yem, su ve yem kabı benzeri ekipmanlarla temasla, giysi, ayakkabı ya da kişilerin direk teması (bir yerden bir yere taşınma) ile, birbirine çok yakın kümesler arası hava yolu ile kolaylıkla bulaşım ve yayılma gösterebilmektedir.
Hastalığı diğer kanatlı hayvan hastalıklarından ayıran en önemli ise hayvandan insana (zoonoz) geçebilen kanatlı hastalıklarının başında gelmesidir. Pişmemiş kümes hayvanlarının eti veya kanından virüsün insana geçme ihtimali de oldukça yüksektir. Ancak kuş gribi virüsü 70 derece ısıda ölmekte,iyi pişirildiği takdirde (etin İçinde pembelik kalmayacak şekilde) tavuk ya da hindi eti yemekte bir sakınca olmadığını da rahatlıkla söyleyebiliriz.
Hastalığın tespit edilmesi durumunda, hastalığı kontrol altına almak ve ortadan kaldırmak için yaygın olarak bir itlaf politikası kullanılır. Bir itlaf politikası oluştururken, Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE) şunları önermektedir: Enfekte olmuş ve maruz kalan tüm hayvanların insancıl imhası. Ölü hayvanların ve tüm hayvansal ürünlerin uygun şekilde imha edilmesi. Potansiyel olarak enfekte olmuş veya maruz kalmış kümes hayvanlarının gözetimi ve takibi. Kümes hayvanlarının ve risk altındaki araçların hareketi üzerinde sıkı karantina ve kontroller. Enfekte tesislerin kapsamlı dekontaminasyonu. Yeni stok girişinden önce en az 21 günlük bir süre bırakılması
Aşılama, diğer kontrol yöntemleriyle birlikte kullanıldığında eradikasyon programlarını desteklemek için güçlü bir araç olabilir. Bulaşma oranını azaltmak için acil aşı kullanmak, önleyici itlafa alternatif olarak risk altındaki sağlıklı sürülerin duyarlılığını azaltabilmektedir.
Hastalıktan korunmak için de kümes hayvanlarınızı yabani kanatlıların bulunduğu yerlerden, göllerden ve su birikintilerinden uzak tutmak, hayvanlarınıza sadece kuyu suyu ya da çeşme suyu içirmek, ölü kanatlıları ortada bırakmayın, kedi ve köpeklere yedirmemek, hayvanlarınızı kümeste besleyip, yabani kuşlarla teması kesmek, farklı türdeki kanatlıları ayrı kümeslerde beslemek, ölü ya da hasta kuş, ördek, kaz, kuğu vb. hayvanları vakit geçirmeden yetkililere bildirmek, hayvanlarınızda durgunluk, iştahsızlık görürseniz veteriner hekime bildirmek, ölü ya da hasta kanatlılara dokunmayın, dokunmak zorunda kaldığınızda ellerinizi mutlaka sabunla yıkamak , kümes için ayrı kıyafet ve malzeme kullanmak, açıkta yiyecek, arpa buğday ve yem bırakmamak, pazarlarda satılan canlı ya da kesilmiş kanatlıları almamak, hasta hayvanı kesip yememek hastalıktan korunmak için oldukça etkili yöntemlerdir.