Balıkesir, Türkiye’nin üretim kültürünü en iyi aansıtan şehirlerinden biri. Şehrin neredeyse her ilçesi, geçmişten bugüne taşınan el emeği, doğallık ve üretim anlayışını koruyor. Bu kültürün iki güçlü temsilcisi Sındırgı ve Kepsut ilçeleri. Biri halı dokumacılığıyla, diğeri süt ve et üretimiyle tanınıyor. Ancak ikisini buluşturan ortak değer, Balıkesir’in yöresel üretimi denildiğinde akla gelen en önemli özellik: emek ve gelenek.
Sındırgı: El Emeğinin Başkenti
Balıkesir’in güneydoğusunda yer alan Sındırgı, “doğal şehir” unvanını tesadüfen almamış. İlçe, sadece doğa dostu projeleriyle değil, el sanatlarını koruma konusundaki kararlılığıyla da tanınıyor. Yörede asırlardır süregelen halı dokumacılığı, bugün hâlâ üretimin kalbinde yer alıyor.
Sındırgı halısı, yünden, kök boyadan ve tamamen el emeğiyle üretiliyor. Her desenin bir hikâyesi, her ilmeğin bir anlamı var. Kültürel Miras Derneği kayıtlarına göre, ilçede yaklaşık 300 kadın, geleneksel halı dokumaya devam ediyor. Bu üretim biçimi, yalnızca geçim kaynağı değil; aynı zamanda bir kimlik meselesi.
Halı ustası Fatma Taşdelen, üretimin ruhunu şöyle anlatıyor:
“Bizim halılarımızda makine sesi yok, sadece sabır var. Her dokuma, geçmişle bugünü birbirine bağlıyor.”
Sındırgı’da üretim yalnızca halıyla sınırlı değil. Ahşap oymacılığı, deri işçiliği, kilim ve çömlek yapımı da ilçede yaşamaya devam ediyor. Belediye tarafından kurulan Yağcıbedir El Sanatları Merkezi, genç nesillere geleneksel üretimi öğretmeyi amaçlıyor. Bu sayede Sındırgı, Balıkesir’in yöresel üretimi içinde “el emeğinin merkezi” olma unvanını koruyor.
Kepsut: Süt, Et ve Toprakla Gelen Bereket
Balıkesir’in en yakın ilçesi olan Kepsut, üretim anlayışını toprağın bereketinden alıyor. Tarım ve hayvancılık, ilçe ekonomisinin temelini oluşturuyor. Verimli ovalar, bol su kaynakları ve dengeli iklim, tarımsal üretimi destekliyor.
Kepsut’ta neredeyse her aile, süt üretimiyle geçimini sağlıyor. Bölge, Balıkesir’in süt havzası olarak kabul ediliyor. Sadece 2024 yılında ilçede 65 bin tonun üzerinde süt üretildi. Bu süt, hem yerel mandıralarda işleniyor hem de Türkiye’nin dört bir yanına gönderiliyor.
Kepsutlu üretici İsmail Kılıç, emeğin zorluğunu şu sözlerle özetliyor:
“Her sabah gün doğmadan kalkıyoruz. Hayvanın, tarlanın saati olmaz. Ama ürettiğimiz süt, emeğimizin karşılığıdır.”
Kepsut aynı zamanda organik tarım uygulamalarıyla da dikkat çekiyor. Son yıllarda yerel yönetim, kimyasal gübre kullanımını azaltmak ve yerel tohumları korumak için çiftçilere destek veriyor. Bu yönüyle Kepsut, modern tarım ile geleneksel üretim arasında güçlü bir denge kurmayı başarıyor.
İki İlçe, İki Farklı Gelenek
Sındırgı ve Kepsut, üretimin iki farklı yüzünü temsil ediyor. Sındırgı, el emeği ve kültürel mirasın koruyucusu; Kepsut ise tarımsal üretimin sürdürülebilir gücü. Ancak her iki ilçe de üretimi bir “geçim aracı” olmanın ötesinde, bir yaşam biçimi olarak görüyor.
Bu farklılık, Balıkesir’in yöresel üretimi için büyük bir zenginlik yaratıyor. Bir yanda doğadan alınan malzemeyi sabırla işleyen eller, diğer yanda toprağa emek veren üreticiler var. İkisi birleştiğinde ortaya, hem kültürel hem ekonomik anlamda güçlü bir yerel model çıkıyor.
Uzmanlar, bu durumu şöyle değerlendiriyor:
“Sındırgı üretimi kültürel mirasın devamı olarak sürdürürken, Kepsut üretimi ekonomik sürdürülebilirliği temsil ediyor. İki model birlikte, yerel kalkınmanın en iyi örneklerinden birini oluşturuyor.”
Gelenek Geleceğe Emanet Ediliyor mu?
Her iki ilçede de geleneksel üretim, yeni nesillerin ilgisini çekmekte zorlanıyor. Ancak son yıllarda genç girişimciler ve kadın kooperatifleri bu tabloyu değiştirmeye başladı. Sındırgı’da kadın dokumacılar, halılarını e-ticaret platformlarında satarken; Kepsut’ta genç çiftçiler organik üretime yöneliyor.
Bu dönüşüm, geleneksel üretimin yalnızca korunmakla kalmadığını, yeniden canlandırıldığını gösteriyor. Yerel yönetimlerin ve üniversitelerin ortak projeleriyle, üretim bilgi birikimi kayıt altına alınarak geleceğe taşınıyor. Sındırgı’da her düğüm, Kepsut’ta her damla süt artık hem geçmişi hem geleceği temsil ediyor.
Balıkesir’in Üretim Ruhu Yaşıyor
Sındırgı mı Kepsut mu daha gelenekçi?
Cevabı kesin vermek zor. Çünkü biri elleriyle üretirken, diğeri toprağıyla üretiyor. Ancak her ikisi de Balıkesir’in yöresel üretimi denildiğinde, emeğin ve geleneğin vazgeçilmez temsilcileri olarak öne çıkıyor.
Gelenek, burada sadece geçmişe ait bir değer değil; bugün de yaşamın merkezinde. Sındırgı’nın tezgâhlarında sabırla örülen halılar, Kepsut’un yaylalarında sağımı yapılan sütlerle aynı hikâyeyi anlatıyor: Üretim, Balıkesir’in kalbinde hâlâ el emeğiyle atıyor.
