Kur’an-ı Kerim’de sekiz yerde Allah’ın ismi olarak geçen El-Aliyy esmasının kökünü, “Yükseklik ve yücelik; şan, şeref, kuvvet ve kudret sahibi olmak” manasındaki ‘ulüv’ ve ‘alâ’ sıfatları teşkil eder.
El-Aliyy ismi; Esma-ül Hüsna’nın içinde, “Yücelik ve hükümranlıkta kendisine eşit veya kendisinden daha üstün bir varlık bulunmayan, mutlak olarak yüce olan, örf, akıl ve din açısından övgüye değer bütün müsbet nitelikleri kendisinde toplayan, yine örf, akıl ve din açısından yerilmiş bulunan ve uluhiyyetle bağdaşmayan bütün menfi niteliklerden münezzeh bulunan kemal sahibi ulu Allah” anlamına gelir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus: Cenab-ı Hakk’a yükseklik ve yücelik sıfatlarının atfı, mekani bir atıf değildir...
Yani; Allah, El-Aliyy esması ile zikredildiğinde mekan yüksekliği kastedilmez. Çünkü Allah, mekandan münezzehtir.
Cenab-ı Hak ezelidir...
Yani hiçbir şey yokken, var olan O'dur.
Zamanın ve maddenin olmadığı ezelde, tek varlık sahibi Allah-u Teâlâ idi. Daha sonra eşyayı ve maddeyi yarattı.
O zaman Allah ezelde neredeydi? Mekanın olmadığı ezelde nerede duruyordu?
Bu sorulara vereceğimiz “Allah zaman ve mekandan münezzehtir. Ezelde mekan ve madde yoktu. Bunlar sonradan yaratıldı. Hiçbir mekan ve zaman O’nu ihata edemez. O, mekanları ve zamanları yaratandır” cevabıyla doğruya yaklaşabiliriz.
Arşın üzerinde olmak, gökte bulunmak, kullarının üstünde olmak gibi ilk bakışta mekan çağrışımı yapan ve duyu bilgisinin ifade ettiği manaları çağrıştıran tanımlamaları, ilahi kudret, ilim ve hakimiyetle ilişkilendirenler bulunduğu gibi bu metodu benimsemeyenler de olmuştur.
Fakat önemsiz bazı gruplar hariç, bu yaklaşımı sergilemeyenler de mahluka ait sıfat ve özellikleri hiçbir zaman Allah’a nisbet etmemişlerdir.
El-Aliyy ve benzeri isim ve sıfatların ifade ettiği yüceliğin Allah’a nisbeti üç ayrı şekilde düşünülebilir:
- Yücelik ve kudrette hiçbir şeyin Allah’a denk olmaması. Bu durumda El-Aliyy, tenzihi sıfatlarından olur.
- İlahi kudret ve yüceliğin her şeye hakim olması. Bu durumda ise El-Aliyy, manevi sıfatlardan biri sayılır.
- Allah’ın her şeyi fiilen tasarrufu altında bulundurup idare etmesi. El-Aliyy; Buna göre de fiili sıfatlar grubuna girer.
El-Aliyy esmasından yaratılanlara düşen vazife: Allah’ı zatında isim ve sıfatlarında mutlak yüce olarak bilmek ve dar fikri ve kısa anlayışıyla O’nun zatının yüceliğini, isim ve sıfatlarındaki yüceliği hakkıyla idrak edemeyeceğini anlamaktır.
Ayrıca şu alemde kendine büyüklük verilen her şeye bakarak Allah’ın El-Aliyy esmasının tecellisini o varlıklarda görmek ve onlarla beraber yaratıcısını tesbih etmektir.
El-Aliyy esmasının Ebced değeri ve zikir sayısı: 110
Zikir günü: Pazar
Zikir saati: Güneş (Sabah güneş doğarken ve ikindi namazı sonrası)
Sırrın sahibine emanet olun…
