MS tedavisinde fizik tedavi ve rehabilitasyon programının içeriğinde; ağrı ve duyu bozuklukları, spastisiteye yönelik tedavi, mat aktiviteleri, germe egzersizleri, kuvvetlendirme egzersizleri, NEH, fleksibilite egzersizleri, postür egzersizleri, solunum egzersizleri, aerobik egzersizler, yorgunluk tedavisi, hidroterapi uygulamaları, ataksi tedavisi, denge ve koordinasyon egzersizleri, yürüme eğitimi, yardımcı cihazların seçimi ve kullanımı, hasta eğitimi, ev programı ve öneriler yer almaktadır.
Kas kuvvetlendirmesi için elektrik stimülasyonunun kullanıldığı durumlarda, yarattığı kassal yorgunluğa dair yeterli bilgi bulunmadığı için çok dikkatli kullanılmalı ve hasta iyi gözlenmelidir. Sıcak uygulamalardan kesinlikle kaçınılmalı, tedavi ortamı serin olmalı ve sabah tedavileri tercih edilmelidir. İlgisini çekiyorsa hasta yoga, tai-chi ve body awareness ve meditasyon gibi gevşemeyi kolaylaştırabilecek, streching yapabileceği öğretilere yönlendirilmelidir. Hastaya uygun, aerobik tarzda, spor aktiviteleri tavsiye edilmelidir (yüzme, jogging ve su içi egz gibi).
Kas iskelet sisteminden kaynaklanan ağrılarda; postür egzersileri, germe egzersizleri, soğuk uygulamalar, masaj, hidroterapi, TENS uygulanabilir.
MS’ te proprioseption genellikle bozulur ya da kaybolur. Bu sebeple; denge ve koordinasyon egzersizleri, erken dönemde vücut farkındalığının sağlanmasına yönelik egzersizler ve bası yaralarını önlemeye yönelik duyu eğitimi verilebilir.
Spastisite; konforu, fonksiyonelliği, bağımsızlık seviyesini ve yaşam kalitesini limitleyen en önemli semptomlardan birisidir, genellikle alt ekstremitelerde daha belirgindir. Bu nedenle PNF teknikleri, uzun süreli germeler, pozisyonlama, ortezleme, yardımcı cihaz kullanımı, soğuk uygulama, agonist kasa kuvvetlendirme egzersizleri, elektrik stimülasyonu, vestibular stimülasyon, biofeedback, koruyucu önlemler, gevşeme egzersizleri uygulanmalıdır.
Fonksiyonel becerilerin gelişimi için; mobilite (normal eklem hareketi boyunca kuvvet ve fleksibiliteyi gerektirir), stabilite (eklemi belli pozisyonda tutabilmeyi ve kaslarda kokontraksiyonu gerektirir), ağırlık kaldırma ve aktarma (distal vücut kısımlarının fiksasyonunu proksimal kısımların kaldırılmasını gerektirir), beceri (distal vücut kısımlarının serbest hareketini proksimal kısımların fiksasyonunu gerektirir) bileşenlerinin sağlanması gerekir.
Egzersizler serin ortamda yapılmalı, havalandırma iyi olmalıdır. Uygun kıyafetler seçilmeli, kişi çok terliyorsa; egzersiz öncesi soğuk duş, soğuk uygulamalar, soğutucu yelekler kullanılmalıdır.
Azalmış solunum paternleri tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonlarına ve konuşma güçlüklerine neden olur. Arıca ekspiratuar kasların etkilenimine bağlı olarak öksürük de etkilenir ve sekresyonların atılımı zorlaşır. Respiratuar komlikasyonlar önlenemezse morbidite ve mortaliteye neden olabilir. Bu yüzden solunum egzersizleri hastalığın her döneminde kullanılmalıdır.
Mümkün olduğunca aktif, mümkün olmayan yerlerde pasif hareketlerle NEH aralığı korunmaya çalışılır. Kuvvetlendirme egzersizleri ( aktif/ asistif egzersizler, theroband, swisball, kum torbası kullanarak verilen egzersizler olabilir), germe egzersizleri, denge (denge tahtası kullanılabilir) egzersizleri, fleksibilite egzersizleri verilir. Koordinasyon egzersizlerini verebilmemiz için kişinin postural kuvvetinin iyi ve kas gücünün iyi olması gerekir. Aerobik egzersizler ( bisiklet, yürüme, yüzme, merdiven inip- çıkma…), su içi egzersiz ( Isı transferi havadan daha fazla olduğu için vücut sıcaklığı artmaz, bu sayede yorgunluk daha geç ortaya çıkar. Suyun kaldırma kuvveti sayesinde eklemlere binen yük azalır.Güvenli bir biçimde denge ve koordinasyon gelişimini sağlanabilir.) verilebilir.
Hastadan egzersiz reçetesine uyması, ev programını eksiksiz yerine getirmesi, kendisine söylenen önerilere uyması istenir. Hastalık ne düzeyde olursa olsun uyku düzeni ve sosyal iletişime dikkat edilmesi beklenir. MS çalıştıkça sinsi tehlike olmaktan çıkar...
